Luận văn Thạc sĩ Truyền thông đại chúng: Nâng cao chất lượng tin quốc tế đối nội Thông tấn xã Việt Nam thời kỳ hội nhập

26 - Phối hợp với các cơ quan có liên quan thực hiện nhiệm vụ chung về thông tin và những nhiệm vụ liên quan khác phục vụ công tác quốc phòng, an ninh. - Tổ chức nghiên cứu và ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ về nghiệp vụ thông tấn, công nghệ thông tin phục vụ chức năng thông tấn, báo chí….” [29, 5 số 4-2008]. 1.4.2. Về Ban Biên tập tin Thế giới của TTXVN 1.4.2.1 Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Ban Biên tập tin Thế giới Ban Biên tập tin Thế giới là đơn vị trực thuộc TTXVN, được thành lập theo quyết định số 194/QĐ/TH ngày 15-01-1971 của Ban Tuyên huấn Trung ương (nay là Ban Tuyên giáo Trung ương) về việc thành lập 4 ban biên tập tin ảnh của TTXVN, trong đó có Ban biên tập tin ảnh quốc tế (nay là Ban Biên tập tin Thế giới). Chức năng Ban Biên tập tin Thế giới thực hiện chức năng thông tin đối nội về tình hình thế giới trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội… để phục vụ yêu cầu lãnh đạo, quản lý của Đảng và Nhà nước, các cơ quan thông tin đại chúng, các tổ chức chính trị xã hội và cá nhân có nhu cầu ở trong và ngoài nước, thông qua các bản tin phổ biến và tham khảo hàng ngày và định kỳ. Nhiệm vụ Ban Biên tập tin Thế giới có nhiệm vụ: - Cung cấp nhanh, nhạy, chính xác, đầy đủ thông tin tham khảo tình hình quốc tế và dư luận báo chí nước ngoài về Việt Nam để phục vụ kịp thời

27 yêu cầu lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, phục vụ các cơ quan nghiên cứu, cơ quan chỉ đạo báo chí. - Thu thập, biên soạn tin, bài và tài liệu về tình hình thế giới trên mọi lĩnh vực một cách nhanh, nhạy, chính xác, đúng quan điểm của Đảng để cung cấp cho các cơ quan báo chí và phục vụ các đối tượng khác có nhu cầu ở trong và ngoài nước. Bằng các hình thức thông tin thích hợp, tham gia đấu tranh với những thông tin xấu, xuyên tạc, phản động của các thế lực thù địch trên thế giới, đồng thời bác bỏ những luận điệu sai trái, không phù hợp với quan điểm, đường lối của Đảng và Nhà nước. Ban Biên tập tin Thế giới còn phối hợp hoạt động thông tin một cách có hiệu quả với các đơn vị khác trong ngành như báo Tin Tức, báo Thể thao & Văn hóa, Báo Vietnam News, Ban Biên tập tin Đối ngoại. Ban Biên tập tin Thế giới cũng đã phối hợp tốt và giúp đỡ các cơ quan bạn về tin tức khi được yêu cầu như Bộ Ngoại giao, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam cùng nhiều cơ quan khác có nhu cầu thông tin quốc tế [29, 32-33 số 3-1999]. Cơ cấu tổ chức: Ban Biên tập Tin Thế giới do một Trưởng ban phụ trách và hai Phó Trưởng ban giúp việc. Cơ cấu tổ chức của Ban Biên tập tin Thế giới gồm có 8 phòng: - Phòng 1: Phòng tin á - Phi – Châu Đại Dương (chuyên theo dõi tin tức Châu á, Châu Phi, Châu Đại Dương) - Phòng 2: Phòng Châu Âu (chuyên theo dõi tin tức các nước Châu Âu) - Phòng 3: Phòng Châu Mỹ (chuyên theo dõi tin tức các nước Châu Mỹ)

28 - Phòng 4: Phòng tài liệu tham khảo đặc biệt (có nhiệm vụ ra bản tin Tài liệu tham khảo đặc biệt) - Phòng 5: Phòng tin Tham khảo (có nhiệm vụ ra bản tin tham khảo) - Phòng 6: Phòng Tin nhanh (có nhiệm vụ ra bản tin nhanh) - Phòng 7: Phòng Phôni (chuyên nghe các đài phát thanh nước ngoài bằng tiếng Việt) - Phòng 8: Phòng tin Tổng hợp (gồm văn phòng, tài vụ và các bộ phận tạp vụ của Ban) - Ban Biên tập tin Thế giới gồm trên 100 biên tập viên. Đảng bộ Ban Biên tập tin Thế giới là đảng bộ cơ sở hiện có 62 đảng viên (chiếm hơn một nửa tổng số cán bộ), sinh hoạt trong 3 chi bộ: Chi bộ Khối tin phổ biến; Chi bộ Tài liệu tham khảo; Chi bộ Tham khảo – Tin nhanh – Phôni. 1.4.2.2. Vai trò của các phân xã nước ngoài Từ năm 1949, với danh nghĩa Việt Nam Thông tấn xã lúc đó, đã có cán bộ biệt phái ở Băng Cốc do đồng chí Trần Văn Giàu phụ trách và ở Miến Điện do đồng chí Hoàng Thịnh phụ trách làm nhiệm vụ đưa tin quốc tế từ nước ngoài về trong nước. TTXVN hiện có 26 phân xã nước ngoài. - Châu á có 10 phân xã: Bắc Kinh (Trung Quốc); Hồng Công (Trung Quốc); Băng Cốc (Thái Lan); Cualalămpơ (Malaixia); Giacácta (Inđônêxia); Niu Đêli (ấn Độ); Phnômpênh (Campuchia); Xơun (Hàn Quốc); Tôkyô (Nhật Bản); Viêng chăn (Lào); - Châu âu có 6 phân xã: Béclin (Đức); Brúcxen (Bỉ); Luân đôn (Anh); Mátxcơva (Nga); Pari (Pháp); Rôma (Italia);

29 - Châu Mỹ có 6 phân xã: áchentina (áchentina); Lahabana (Cuba); Mêhicô (Mêhicô); Niu Yóoc (Mỹ); Oasinhtơn (Mỹ); ốttaoa (Canađa); - Châu Phi có 3 phân xã: Angiê (Angiêri); Cairô (Ai Cập); Prêtôria (Nam Phi); - Châu Đại Dương có 1 phân xã: Xítni (Ôxtrâylia). Nguồn tin của phóng viên TTXVN ở nước ngoài nay đã trở thành nguồn tin quan trọng lớn thứ hai sau tin mua của các hãng thông tấn nước ngoài và được đánh giá là tin cậy về mặt chính trị, có sàng lọc tin theo nhu cầu trong nước, đáp ứng trực tiếp yêu cầu. Đây là nguồn thông tin trực tiếp nhất, có tính chất phản ánh theo điều “mắt thấy tai nghe”. Phóng viên thông tấn xã ở các nước, ngoài nhiệm vụ thông tin về các sự kiện quốc tế còn thu thập những thông tin về Việt Nam, là chủ đề mà các hãng khác quan tâm không hết, do vậy những thông tin này có vai trò rất thiết thực đối với độc giả Việt Nam. Tin các phân xã đóng góp đều đặn cho các bản tin nhanh ra ngày 2 bản, cung cấp nhanh nhất, cô đọng nhất những sự kiện lớn trên thế giới. Các tin bài tổng hợp, phân tích, bình luận, khai thác báo chí nước ngoài cũng là mảng tin đóng góp của các phân xã. Tin phổ biến cùng các bài viết cho các báo về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, thể thao… đã trở thành nét quen thuộc. Các phân xã đã và đang thực hiện tốt nhiệm vụ thông tin của mình, phản ánh khá nhanh và đầy đủ diễn biến các vấn đề lớn của nước sở tại và khu vực cũng như các vấn đề quốc tế chung. Tin bài của các phân xã ngày càng xuất hiện nhiều và đóng vai trò khó thay thế trên một số ấn phẩm của TTXVN. Trên nhiều bản tin như tài liệu

30 tham khảo đặc biệt, Tin tham khảo hàng ngày … tin bài của các phân xã nước ngoài chiếm từ 80-90%. Các phân xã ở các địa bàn có nhiều sự kiện nóng trong thời gian qua như Oa-sinh-tơn, Mát-x-cơ-va, … đã thông tin nhanh các sự kiện chính được dư luận trong nước quan tâm và có những báo cáo kịp thời về tình hình địa bàn cùng những đánh giá của phóng viên tại chỗ. * Tiểu kết chương I: Trong xu thế toàn cầu hóa và trong thời đại bùng nổ thông tin, càng ngày, thông tin quốc tế đối nội càng có vai trò quan trọng đối với công tác chỉ đạo, lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, đối với việc cung cấp thông tin về tình hình quốc tế, đáp ứng nhu cầu về thông tin cho mọi tầng lớp nhân dân. TTXVN là cơ quan báo chí Trung ương duy nhất có đội ngũ phóng viên, biên tập viên làm tin quốc tế đối nội đông đảo với trên 100 người. Thêm vào đó là đội ngũ phóng viên ở 26 phân xã nước ngoài trên khắp các châu lục. Chính vì thế, với chức năng, nhiệm vụ của mình, tin quốc tế đối nội TTXVN luôn là dòng tin chủ lưu, định hướng thông tin cho các cơ quan thông tin đại chúng nói chung và thông tin quốc tế đối nội nói riêng. Nắm vững quan điểm, phương châm của Đảng và Nhà nước, bám sát nội dung, đối tượng, địa bàn, vận dụng sáng tạo vào hoạt động thực tiễn, những người làm công tác thông tin quốc tế đối nội TTXVN sẽ phát huy cao nhất được khả năng, nội lực, phục vụ tích cực cho nhiệm vụ chính trị trong thời kỳ đất nước thực sự hội nhập.

31 Chương 2: TIN QUốC Tế ĐốI NộI TTXVN Và NHữNG THáCH THứC TRONG THờI Kỳ HộI NHậP 2.1. KHáI QUáT Về TIN QUốC Tế ĐốI NộI TTXVN 2.1.1. Nguồn tin, tiềm năng thông tin quốc tế đối nội của TTXVN hiện nay Nguồn thông tin quốc tế của TTXVN hiện nay cơ bản là đầy đủ và nhanh chóng. Nguồn thông tin quốc tế đối nội chủ yếu là thông tin của các hãng thông tấn quốc gia và quốc tế như: AFP (Pháp), AP (Mỹ), Reuters (Anh), Tân Hoa Xã (Trung Quốc), Kyodo (Nhật Bản)… . Đây là những thông tin cập nhật, phong phú, phán ánh đầy đủ các sự kiện và vấn đề nổi bật trên thế giới trong tất cả các lĩnh vực. Nguồn thông tin thứ hai là mạng lưới các phân xã ngoài nước, đang được mở rộng và ngày càng hoạt động thông tin hiệu quả (26 phân xã ngoài

32 nước). Mạng lưới phân xã nước ngoài trải khắp các khu vực, hàng ngày gửi về tổng xã từ 100 đến 120 tin, bài. Nguồn thông tin thứ ba là các đài phát thanh nước ngoài bằng tiếng Việt. Hiện nay, Phòng Phoni của Ban Biên tập tin Thế giới thu và lấy tin của các đài này. Phòng Phoni có phần mềm thu các đài nước ngoài. Thao tác nghiệp vụ ở đây là nghe, nghi băng, đánh máy lại và chọn lọc, lấy tin bài. Nguồn tin thứ tư hết sức quan trọng là mạng internet. Nguồn thông tin này ngày càng phát huy hiệu quả: phong phú, đa dạng, nhanh chóng, nhiều văn bản bằng nhiều thứ tiếng. Các hội nghị quốc tế đều có trang web nên biên tập viên có thể vào đó lấy văn kiện và tư liệu dễ dàng. Các cơ quan nhà nước, các tổ chức, cơ quan nghiên cứu… trên thế giới đều có các trang thông tin có thể truy cập tiện lợi. Nguồn tin đầu vào thường bằng các thứ tiếng Anh, Nga, Pháp… nhưng chủ yếu nhất và ổn định nhất vẫn là các tin tiếng Anh. Nguồn tin ấy được sử dụng cho 12 ấn phẩm của Ban Biên tập tin Thế giới. Thông tin quốc tế đối nội của TTXVN được thể hiện qua 12 sản phẩm của Ban Biên tập tin Thế giới, với 2 mảng thông tin: mảng tin tham khảo và mảng tin phổ biến. + Mảng tham khảo gồm các bản tin: Tóm tắt tin quốc tế (ra đầu buổi sáng hằng ngày, trừ ngày lễ, thứ bảy và chủ nhật); Báo cáo tham khảo nội bộ (phần quốc tế, ra hằng ngày, trừ thứ bảy và chủ nhật); Tin nhanh (ra hai buổi sáng, chiều tất cả các ngày trong tuần); Tin tham khảo (ra hằng ngày, trừ thứ bảy và chủ nhật); Tin kinh tế hằng ngày (phần II của bản tin tham khảo); Tài liệu tham khảo đặc biệt (ra hằng ngày, trừ thứ bảy và chủ nhật); Tin kinh tế

33 quốc tế (tham khảo, ra hằng tuần); Tin thảm khảo chủ nhật (ra hằng tuần); Tài liệu tham khảo chuyên đề (ra hằng tháng); Các vấn đề quốc tế (tài liệu tham khảo ra hằng quý). (Bắt đầu từ năm 1997, bản tin tóm tắt tin quốc tế hàng ngày và tin báo cáo tham khảo phần quốc tế hàng ngày phục vụ lãnh đạo Đảng, Nhà nước được phát hành, đáp ứng yêu cầu thông tin quốc tế cho các đồng chí lãnh đạo cao nhất của Đảng và Nhà nước. Đầu năm 1998, Thường vụ Bộ Chính trị đã cho phép TTXVN phát hành rộng hơn bản tóm tắt tin quốc tế, báo cáo tham khảo nội bộ phần quốc tế cho đối tượng là lãnh đạo các ban của Đảng, các ủy viên Trung ương, các đồng chí lãnh đạo chủ chốt các tỉnh, góp phần vào việc hoạch định chính sách và vạch đối sách của Đảng và Nhà nước.) + Mảng tin phổ biến: Tin thế giới (ra tất cả các ngày trong tuần) - Tin tức thế giới hàng ngày theo nhiều chủ đề khác nhau, bao gồm cả chính trị, kinh tế, khoa học kỹ thuật. Đó là là những sản phẩm thông tin quốc tế đối nội hàng đầu của TTXVN, xác lập vị trí quan trọng của TTXVN trong hệ thống thông tin đại chúng của cả nước và đảm bảo sức cạnh tranh thông tin mạnh của TTXVN về thông tin quốc tế đối nội. 2.1.2. Quy trình xử lý tin quốc tế đối nội 2.1.2.1. Lựa chọn tin - Đối với tin quốc tế đối nội tham khảo Thông tin tham khảo giữ vai trò đặc biệt, cung cấp cho các cơ quan Trung ương, các cơ quan nghiên cứu chiến lược hoạch định chính sách cũng như cung cấp thông tin quan trọng cho giới học giả.

34 Thông tin quốc tế đối nội tham khảo có thể chia thành 2 loại: Tin, bài dịch nguyên văn từ các tài liệu nước ngoài; tin, bài bằng tiếng Việt lấy từ các đài phát thanh, mạng internet và tin, bài do chính phóng viên TTX viết. + Tin, bài dịch nguyên văn từ các tài liệu nước ngoài và tin, bài bằng tiếng Việt lấy từ các đài phát thanh, mạng internet: Đó là những tin, bài của các hãng thông tấn, các tạp chí, các báo, các chuyên gia trên thế giới phân tích về những vấn đề lớn của thế giới cũng như những vấn đề liên quan đến Việt Nam. Vì đối tượng là lãnh đạo Đảng, Nhà nước, lãnh đạo các ngành, các cấp nên những tài liệu này được dịch nguyên văn, sát nghĩa nhất sang Tiếng Việt, hoặc lấy nguyên xi văn bản gốc, không hề có sự cắt bỏ chi tiết. Đây là những thông tin rất cần thiết để các nhà hoạch định chính sách tham khảo những đánh giá, phân tích, bình luận đối với tình hình trong nước. Đối với những thông tin liên quan đến Việt Nam, đặc biệt là những thông tin trái chiều, lãnh đạo Đảng và Nhà nước sẽ trên cơ sở đó có những đối sách quan trọng. + Những tin, bài tham khảo do phóng viên thường trú trực tiếp viết về chính là những thông tin tin cậy nhất, chân thực nhất, những thông tin được các phóng viên TTXVN nghiên cứu qua tài liệu của nước sở tại, được mắt thấy, tai nghe và trực tiếp chứng kiến. Ví dụ như phóng viên thường trú ở nước ngoài trực tiếp viết về diễn biến chính trị, tình hình kinh tế xã hội, các sự kiện quan trọng diễn ra ở đó; trực tiếp phỏng vấn người dân, nghiên cứu và theo dõi tình hình để viết ra những tin bài đầy ắp hơi thở của cuộc sống. Đó là những sản phẩm có giá trị, khác hoàn toàn với tin bài mà ngồi một chỗ cũng có thể biên dịch được. Điều này đòi hỏi phương pháp phóng viên tốt. - Đối với tin quốc tế đối nội phổ biến

35 Văn bản tin quốc tế đối nội phổ biến khác hẳn các loại văn bản bằng ngoại ngữ khác. Nó không thể được dịch nguyên xi sang tiếng Việt Nam mà phải qua sự lựa chọn theo định hướng và chỉ có thể lựa chọn những chi tiết, những sự kiện có ích cho công chúng và có hiệu quả tuyên truyền. Đứng trước nguồn tin đầu vào như đã nói ở trên, tin quốc tế trước khi được dịch cần phải được lựa chọn, sàng lọc theo định hướng. Phải lựa chọn là tất yếu, bởi lẽ như mọi người đều biết, ngay cả ở những nước phương Tây thì sự lựa chọn này đều diễn ra nghiệt ngã. Chính báo chí phương Tây sử dụng phổ biến thuật ngữ “người canh cổng” (gate keeper). “Chính người canh cổng này là người quyết định xem thông tin nào trong vô số thông tin mà họ kiểm soát sẽ được chuyển dịch đến công chúng”. [11, 215]. Để có được tin quốc tế đối nội có chất lượng tốt, biên tập viên thông tấn luôn phải bám sát định hướng trong từng thời kỳ cụ thể và phải đáp ứng tốt một số yêu cầu: Một là, phải đánh giá được tầm quan trọng của những sự kiện xảy ra trên thế giới. Hai là, phải đưa tin sao cho phù hợp với tầm quan trọng của vấn đề. Muốn thế phải nắm được xu hướng phát triển chính của sự kiện, nắm bắt được bản chất của vấn đề để đưa tin. Ba là, phải tính đến những hậu quả mà tin quốc tế đối nội có thể đem lại ở trong nước cũng như phải tính đến lợi ích chính trị, kinh tế, văn hóa… của nước xảy ra sự kiện sao cho không làm phương hại đến quan hệ ngoại giao. Công đoạn lựa chọn tin theo định hướng có vai trò quyết định đối với chất lượng của tin quốc tế đối nội. Tuy nhiên, cũng phải thấy rằng, thao tác lựa chọn tin luôn diễn ra dưới sức ép của thời gian hạn hẹp, những khống chế