Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý rủi ro đối với hàng hoá xuất nhập khẩu tại Cục Hải quan Hà Nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- PHAN TUẤN AN NINH QUẢN LÝ RỦI RO ĐỐI VỚI HÀNG HOÁ XUẤT NHẬP KHẨU TẠI CỤC HẢI QUAN HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội - 2020

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- PHAN TUẤN AN NINH QUẢN LÝ RỦI RO ĐỐI VỚI HÀNG HOÁ XUẤT NHẬP KHẨU TẠI CỤC HẢI QUAN HÀ NỘI Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. ĐINH VĂN THÔNG Hà Nội - 2020

LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tác giả. Các số liệu sử dụng trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào trước đây. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả Phan Tuấn An Ninh

LỜI CẢM ƠN Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo Khoa Kinh tế Chính trị - trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và nhiệt tình giảng dạy, hướng dẫn tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu luận văn này. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS Đinh Văn Thông, thầy là người trực tiếp hướng dẫn khoa học, đã tận tình giúp đỡ và hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn các đồng chí lãnh đạo Cục hải quan Hà Nội, các đồng chí lãnh đạo các đơn vị, các phòng ban trực thuộc Cục hải quan hà Nội đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và cung cấp đầy đủ các thông tin, số liệu, tư liệu bản đồ trong quá trình nghiên cứu luận văn. Cuối cùng, tôi xin trân trọng cảm ơn các bạn học viên cùng lớp, những người thân trong gia đình và bạn bè đã giúp đỡ và động viên tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Hà nội, ngày…. tháng…. năm 2020 Tác giả Phan Tuấn An Ninh

MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................... i DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. ii DANH MỤC BIỂU ĐỒ ...................................................................................... iii DANH MỤC SƠ ĐỒ .......................................................................................... iii MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 CHƢƠNG 1 .......................................................................................................... 6 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO ĐỐI VỚI HÀNG HÓA XUẤT, NHẬP KHẨU TẠI HẢI QUAN ..................................................................................... 6 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu ..................................................................... 6 1.2 Cơ sở lý luận về quản lý rủi ro đối với hàng hóa xuất nhập khẩu tại hải quan ...... 8 1.2.1 Một số khái niệm cơ bản .............................................................................. 8 1.2.2 Nội dung của quản lý rủi ro đối với hàng hóa xuất, nhập khẩu tại Hải quan ... 13 1.2.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến việc áp dụng quản lý rủi ro vào quy trình thủ tục Hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu ............................................... 22 1.3 Kinh nghiệm quản lý rủi ro đối với hàng hóa xuất nhập khẩu tại một số Cục Hải quan và bài học đối với Hà Nội .................................................................... 28 1.3.1 Kinh nghiệm thực tiễn tại một số Cục Hải quan ........................................ 28 1.3.2 Bài học kinh nghiệm đối với Cục hải quan Hà Nội ................................... 31 CHƢƠNG 2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................. 33 2.1 Phương pháp thu thập thông tin .................................................................... 33 2.1.1. Thu thập thông tin thứ cấp ........................................................................ 33 2.1.2. Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp ........................................................ 33 2.2. Phương pháp xử lý tài liệu ........................................................................... 34 2.2.1 Phương pháp thống kê, mô tả ..................................................................... 34

2.2.2 Phương pháp so sánh .................................................................................. 34 2.2.3 Phương pháp phân tích, tổng hợp .............................................................. 35 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO ĐỐI VỚI HÀNG HÓA XUẤT, NHẬP KHẨU TẠI CỤC HẢI QUAN HÀ NỘI ................................ 36 3.1 Quá trình hình thành, phát triển của Cục Hải quan Hà Nội .......................... 36 3.1.1 Lịch sử hình thành phát triển ..................................................................... 36 3.1.2 Cơ cấu tổ chức của Cục Hải quan Hà Nội ................................................. 38 3.1.3 Đội ngũ cán bộ, viên chức .......................................................................... 39 3.1.4 Một số kết quả đã đạt được của Cục Hải quan Hà Nội .............................. 40 3.2 Thực trạng quản lý rủi ro đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu tại Cục Hải quan Hà Nội......................................................................................................... 43 3.2.1 Lập kế hoạch quản lý rủi ro đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu tại Cục Hải quan Hà Nội .................................................................................................. 43 3.2.2. Tổ chức thực hiện quản lý rủi ro đối với hàng hóa xuất nhập khẩu tại Cục Hải Quan Hà Nội ................................................................................................. 44 3.2.3. Công tác kiểm tra, giám sát quản lý rủi ro trong hoạt động nghiệp vụ hải quan ............................................................................................................... 51 3.3 Đánh giá chung quản lý rủi ro đối với hàng hóa xuất nhập khẩu tại Cục Hải quan Hà Nội......................................................................................................... 56 3.3.1 Kết quả đạt được ........................................................................................ 56 3.3.2 Hạn chế ....................................................................................................... 58 3.3.3 Nguyên nhân của hạn chế .......................................................................... 59 CHƢƠNG 4: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ RỦI RO ĐỐI VỚI HÀNG HÓA XUẤT NHẬP KHẨU TẠI CỤC HẢI QUAN HÀ NỘI ......................................................................................... 61 4.1. Định hướng hoàn thiện quản lý rủi ro đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu tại Cục hải quan Hà Nội ............................................................................. 61

4.1.1. Quản lý rủi ro đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu trong bối cảnh mới .... 61 4.1.2. Định hướng hoàn thiện .............................................................................. 62 4.2 Các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý rủi ro đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu tại Cục Hải quan Hà Nội.................................................................... 65 4.2.1. Nâng cao năng lực cán bộ thực hiện quản lý rủi ro .................................. 65 4.2.2. Đầu tư, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật phù hợp với việc áp dụng quản lý rủi ro trong qui trình thủ tục hải quan đối với hàng hóa xuất, nhập khẩu ...... 68 4.2.3. Tăng cường quan hệ phối hợp với hợp tác quốc tế trong quản lý rủi ro... 69 4.2.4. Tập trung thu thập hồ sơ doanh nghiệp, phân tích đánh giá thông tin, trao đổi thông tin để từ xây dựng các tiêu chí QLRR ................................................ 70 4.2.5. Xây dựng trung tâm dữ liệu và công nghệ thông tin phù hợp với yêu cầu phân tích rủi ro .................................................................................................... 71 Nâng tầm địa vị pháp lý, phát ữiển năng lực của đem vị chuyên trách QLRR tại các cấp, vừa đảm bảo yêu cầu hệ thống, chuyên nghiệp, chuyên sâu, vừa đáp ứng yêu câu QLRR đặc thù vừa đáp ứng các đòi hỏi của hội nhập quốc tế và cải cách hiện đại hóa hải quan. 4.2.6. Cải cách bộ máy, phân công nhiệm vụ công chức hải quan làm nghiệp vụ chuyên sâu về quản lý rủi ro ................................ 72 4.2.7. Giải pháp gắn liền với tình hình mới của Cục hải quan Hà Nội ............... 74 KẾT LUẬN ........................................................................................................ 76 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 78

i DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 AFTA Khu vực mậu dịch tự do 2 APEC Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương 3 ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á 4 ECUS Phần mềm khai Hải quan điện tử 5 EU Liên minh châu Âu 6 FDI Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài 7 GDP Tổng sản phẩm quốc nội 8 HQ Hải quan 9 KT Kiểm tra 10 QLRR Quản lý rủi ro 11 UNCTAD Diễn đàn Thương mại và Phát triển Liên Hiệp quốc 12 USD Đôla Mỹ 13 VCIS Hệ thống thông tin tình báo Hải quan 14 VNACCS Hệ thống thông quan tự động 15 WCO Tổ chức Hải quan Thế giới 16 WTO Tổ chức thương mại thế giới 17 XNK Xuất nhập khẩu

ii DANH MỤC CÁC BẢNG TT Bảng Nội dung Trang 1 Bảng 3.1 Kim ngạch XNK hàng hóa qua các năm 2016 - 2018 36 2 Bảng 3.2 Số lượng tờ khai XNK đã giải quyết tại Cục Hải quan Hà Nội 37 3 Bảng 3.3 Tình hình phân luồng hàng hóa XNK 42 4 Bảng 3.4 Bảng phát hiện vi phạm trong hoạt động XNK 44 5 Bảng 3.5 Kết quả kiểm tra hàng XNK qua máy soi container cố định tại Cục Hải quan Hà Nội 46 6 Bảng 3.6 Kết quả kiểm tra hàng XNK qua máy soi container di động. 48 7 Bảng 3.7 Xây dựng tiêu chí rủi ro và tiêu chí kiểm tra qua máy soi 51

iii DANH MỤC BIỂU ĐỒ TT Biểu đồ Nội dung Trang 1 Biểu đồ 3.1 Số thu nộp ngân sách nhà nước giai đoạn 2016 - 2018 của Cục Hải quan Hà Nội 38 2 Biểu đồ 3.2 Thu thập, cập nhật thông tin hồ sơ doanh nghiệp 45 DANH MỤC SƠ ĐỒ TT Sơ đồ Nội dung Trang 1 Sơ đồ 3.1 Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Cục Hải Quan Hà Nội 34 2 Sơ đồ 3.2 Mô hình phân cấp quản lý rủi ro theo 03 cấp Nguồn: Cục Hải quan Hà Nội 40