Luận văn Thạc sĩ Ngôn ngữ văn học và Văn hoá Việt Nam: Hát xoan ở xã Hy Cương, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ với vấn đề giáo dục ở trường phổ thông

84 Tài liệu tham khảo trên mạng 29. Anh Thơ, “Hát Xoan sống giữa cộng đồng”, http/baophutho.vn, truy cập ngày 23-9-2020. 30. BBT, “Giới thiệu về hát Xoan Phú Thọ”, http/phutho.gov.vn, truy cập ngày 20-9-2019. 31. Hoài Ngân, “Hát Xoan Phú Thọ - di sản văn hóa của nhân loại”, http/vtr/org.vn, truy cập ngày 20-3-2020 32. “Hát Xoan”, https://vi.wikipedia.org/, truy cập ngày 25-3-2020.

PHỤ LỤC Phụ lục 1: Tư liệu hát Xoan Cuốn sổ ghi chép các bài Xoan của gia đình để lại [Ảnh: Tác giả tự chụp ngày 18-9-2020] Ảnh bài Xoan của Nghệ nhân sưu tầm [Ảnh: Tác giả tự chụp ngày 18-9-2020]

Phụ lục 2: Những bài hát Xoan tác giả điền dã sƣu tầm đƣợc từ nghệ nhân Nguyễn Thị Sen đƣợc sử dụng trong luận văn Bài 1: Chơi dâu cách Á à chơi dâu xướng cách Kính làng nước Thượng hạ đâu đâu Dẫn cách chơi dâu Mà cho là phải lệ Vốn xưa tích để Có hội í a chàu Dâu Chư quan công hầu Dù che võng giá Chùa Dâu vui lạ Mùng 8 í a tháng tư Vãi vãi lên chùa Niệm kinh là tụng đọc Nàng ra thấu giọng Vãi ấy í a tốt ngay Thằng ấy í a thẳng ngay Dâng lên tướng Bụt Ngày rằm mùng một Rước Bụt í a lên chùa Bài 2: Hát ru- Mời rượu Ru hời hời ru, hỡi ru tình du Đố ai quét sạch í a lá rừng Chứ để ta, để ta khuyên gió í ơ Đừng gió đừng, gió đừng rung cây chứ ta ru hời Ru hời hời hợi í a hời ru hời

Ới ru tình ru, ới ru tình ru Tay nâng chén muối í ơ gừng đĩa gừng Chứ gừng cay, gừng cay muối mặn í ơ Đừng xin đừng, xin đừng quên nhau chứ ta ru hời Ru hời hời hợi í a hời ru hời Ới ru tình ru, ới ru tình ru Tay tiên chuốc chén í ơ, đào rượu đào Chứ bỏ, đi bỏ đi thời tiếc í ơ Uống vào, uống vào thời say chứ ta ru hời Bài 3: Chào ra về Thuyền son lại đậu bến son Con chào các mẹ để con ra về Con về đến tận Giang Khê Con chào các mẹ ở lại con về còn xa Con về đến chốn quê nhà Con chào các mẹ con ra hẹn đò Sông sâu còn phải qua đò Tình con với mẹ đắn đo còn dài Mẹ ngồi ở chốn cung mây Con về nhớ mẹ cửa cài nhớ mong Bây giờ mẹ đấy con đây Rồi mai ta lại có ngày gặp nhau. Bài 4: Giao dâu Nào là thầy mẹ cháu đâu Ra đây mà nhận lấy dâu nhà mình Dâu còn thơ trẻ mẹ ơi Chữ trung chữ hiếu con ghi vào lòng Việc đồng cho chí việc nhà

Sớm trưa vất vả con không ngại ngần Làm sao cho được dâu hiền Để cho cha mẹ đôi bên vui lòng. Bài 5: Giả dâu Hôm nay ngày tốt tháng lành Nhà trai dâng lễ kính thành gia tiên Bà ơi ra đón dâu hiền Để về làm lễ tổ tiên sau này Hôm nay dâng đủ cả nhà Chúng tôi đưa dâu về nhà giao giả cho ông bà đây Dâu còn vụng dại ngây thơ Ông bà dạy bảo có ngày nên khôn Ba vuông sánh với bảng trầu Ông bà có phúc được con dâu hiền. Bài 6: Đố chữ Anh đố em biết chữ gì trên trời rơi xuống? Anh đố em biết chữ gì làm ruộng nuôi ta? Anh đố em biết chữ gì nên việc cửa, việc nhà? Anh đố em biết chữ gì thấy người qua mà chẳng chào? Một đào Xoan hát đáp lại rằng: Anh đã đố thì anh phải giảng Em chẳng biết thời anh giảng giải cho dân làng nghe Chàng Xoan cất tiếng hát ơ hờ... em không biết thì anh xin giảng giải Vũ là mưa trên trời rơi xuống Ngưu là trâu làm ruộng nuôi ta Thê là vợ nên giỏi việc cửa, việc nhà Nộ là giận thấy người qua chẳng chào.

Bài 7: Mời rượu đám cưới Ngày vui mời chén rượu này Nâng ly ta cạn không say không về. Chúc nhau sức khỏe tràn trề Giàu sang phú quý đi về có nhau. Chúc cho trăm tuổi bạc đầu Gia đình hạnh phúc mai sau vững bền. Rượu này càng uống càng êm Nâng ly ta cạn cho thêm thân tình. Hôm nay ta uống hết mình Có say cũng bởi mối tình ta say. Rượu ngon ta mới ngất ngây Chúc nhau một chén rượu này làm quen. Rượu này chưa uống đã thèm Uống vào mới thấy thêm quen thêm gần. Rượu này càng uống càng thân Xin mời cạn chén cho nhau vui lòng. Bài 8: Kiều Giang Cách A á Kiều Giang Cách Kính lại trình làng, điểm trống ra tang Lẳng lặng mà nghe, tôi giáo Kiều Giang một cách Bia chuyện cổ tích Có con gái lành Đi chơi một mình Đến chưng quán ấy Nàng ấy thấy vậy Cầm lấy đôi xinh Ngân nga một mình

Ca bằng tiếng dế Nhớ xưa Hán Vũ đế, mới lại sinh ra Được một con gái Mềm mại nết na Đến năm mười ba Thanh tân dóng dẩy Đến năm mười bảy, đi chơi đến quán Chương Dương Bẻ lấy cành dương Mà ca tam bộ Gọi là ba bước Vua cha mừng được Nàng ấy tốt thay Vậy vua cha bị bệnh Ở trong cung này Đòi nàng ấy vào Vua cha coi thấy Tức thời lại đỡ Lại được trị vì thiên hạ Tám mươi tám năm Vua cha mừng thầm Hơn nàng tiên nữ Tiếng than tiếng thở Hớn hở Hằng Nga Tiếng chúc ngân nga Thơ Kiều Giang Cách Vậy có thơ Kiều Giang rằng: Seo rằng: Bây giờ tôi mới giáo cách í a Kiều Giang Mai xưa là tôi mới đến

Làng hỡi làng, văn quan làng này Hàn lâm là Đông Các Võ quan làng này Chương phủ í a triều Đường Chúc tuổi í a vua quan Vua vạn vạn tuế Rằng í a hỡi rằng Kiều Giang, mai xưa là tôi mới đến Ấy đầu í a tôi gật Ấy gối í a tôi quỳ Chân tối đạp đất Cất tiếng í a tôi mời Vua là í a đại vương, hội là hội giám Hội là í a giám mời, vua là đại vương Hộp giầu chén nước hỡi a nén nhang Quả tâm thành kính này để dâng lên cúng giàng Giầu têm mà đệm vàng, cung têm mà đệm ngọc Chén nước í a vò xanh Kén được ngày tốt í a ngày lành. Bài 9: Đóng đám Làng này đóng đám ơ cho được quan sang Văn a thời áo đỏ ơ võ ngai vàng có sống hỡi là lâu Võ thi ba hiệp ơ cung ơ hầu Văn vào mà hội thi ơ đỗ ơ đầu có trạng hỡi là nguyên Đất thiêng lại nổi ớ người ơ hiền Sinh ra mà nam nữ ơ giỏi ơ truyền có đẫy hỡi là đà Khoa văn đem lại ớ đa ơ đầy Sinh ra mà nhang cống ơ thuở ơ này có đậu hỡi là khoa.

Bài 10: Mời nước đám cưới Nước này là nước giao dâu Nước này nên nghĩa nên tình hai họ ơ.. Nước này đẹp lứa đẹp đôi Nước này hai cháu đời đời bên nhau Nước này là nước giao dâu Chung con chung cháu trước sau thuận hòa Nước này trọng mẹ kính cha Nước này hai họ ta là kính chung. Bài 11: Mời trầu đám cưới Ngày vui mời một miếng trầu Không ăn cầm lấy cho nhau vừa lòng Cau tươi, rễ đắng, trầu không Mời nhau một miếng ấm lòng đôi bên Chúc cho hạnh phúc lâu bền Chúc cho rể thảo dâu hiền xứng đôi Trầu têm cánh phượng đâu rồi Mời nhau một miếng cho môi thêm hồng Ông tơ bà nguyệt đồng lòng Họ hàng nội ngoại cũng mong ngày này Trầu này trầu quế trầu cay Ăn vào mới thấy ngất ngây mối tình Trầu này trầu nghĩa trầu tình Ăn vào cho đỏ môi mình môi ta Chúc cho nội ngoại ông bà Hai bên hai họ thông gia vững bền Mong cho đất nước bình yên Nhà nhà hạnh phúc vững bền an khang

Chúc cho hai cháu giàu sang Chúc cho hai họ an khang thọ trường Cơi trầu tươi tốt như hoa Tôi xin hai họ trình ra bản trầu Trầu này kén rể chọn dâu Trầu này chính thực là trầu trăm năm Ông tơ bà nguyệt khéo nhằm Xe cho hai cháu trăm năm đời đời Xe cho hai cháu đẹp đôi Xe cho hai cháu đời đời hiển vinh Cơi trầu tôi chúc tôi trình đã xong Tôi mời hai họ có lòng cùng xơi. Bài 12: Đón dâu về nhà Hôm nay ngày tốt tháng lành Ông bà xây dựng gia đình cho con Mừng cho hai cháu vuông tròn Ông bà có phúc cháu con sang giàu Nhà trai nay có cô dâu Đứng lên trình tổ con dâu về nhà Chúc mừng hai họ nhà ta Nội thì đi đón ngoại thì đi đưa Trăm năm trọn lấy một ngày Chúc mừng hai họ lại đưa dâu về Dâu về làm lễ gia tiên Dâu hiền lên gái rể hiền lên trai Thế là được tất cả hai Dâu giỏi rể tài hạnh phúc trăm năm.

Bài 13: Mừng đám cưới Chẳng xa cũng chẳng là xa Vì tình tôi phải bớt ra một ngày Chúc mừng hai cháu hôm nay Đẹp duyên kết nghĩa trọn ngày kết duyên Cưới nhau chả phải bạc tiền Chả phải xôi thịt mấy lên vợ chồng Áo hồng lại nhuộm màu hồng Yêu nhau tóc bạc răng long đời đời Chúc cho hai cháu đẹp đôi Muốn chóng có cháu thì tôi chúc mừng Đường xa thì mặc đường xa Hễ mà có cháu thì già đến thăm.

Phụ lục 3: Một số hình ảnh về nghệ nhân hát Xoan, xã Hy Cƣơng, Lâm Thao, Phú Thọ Nghệ nhân Nguyễn Thị Sen trong buổi giới thiệu hát xoan cho đoàn khách du lịch tại đình làng Cổ Tích (Ảnh nghệ nhân cung cấp) Nghệ nhân Nguyễn Thị Sen trong buổi giới thiệu hát Xoan cho các em học sinh lớp 10a5 của trường THPT Lâm Thao [Ảnh: Nghệ nhân cung cấp]

Phụ lục 3: Đạo cụ, trang phục truyền thống của hát Xoan Đạo cụ của hát Xoan gồm trống và phách do nghệ nhân cung cấp [Ảnh: tác giả tự chụp] Trang phục truyền thống của hát Xoan gồm áo the, khăn xếp của nghệ nhân [Nguồn ảnh: Tác giả tự chụp]

Phụ lục 4: Giấy xác nhận của trường THPT Lâm Thao

Phụ lục 5: Một số hình ảnh tác giả và nghệ nhân Ảnh tác giả chụp cùng nghệ nhân Nguyễn Thị Sen ngày 18-9-2020 [Nguồn ảnh: tác giả tự chụp 18-9-2020] Nghệ nhân Nguyễn Thị Sen [Nguồn ảnh: tác giả tự chụp ngày 18/9/2020]