Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Một số giải pháp nâng cao lợi thế cạnh tranh của VNPT mảng viễn thông đến 2010

11 CHÖÔNG 1 :LYÙ THUYEÁT VEÀ LÔÏI THEÁ CAÏNH TRANH VAØ TÌNH HÌNH KINH TEÁ VIEÄT NAM NOÙI CHUNG 1.1 Lyù thuyeát veà lôïi theá caïnh tranh 1.1.1 Khaùi nieäm veà lôïi theá caïnh tranh Coù raát nhieàu khaùi nieäm veà lôïi theá caïnh tranh, theo Michael Porterø: lôïi theá caïnh tranh veà cô baûn xuaát phaùt töø giaù trò maø moät xí nghieäp coù theå taïo ra cho ngöôøi mua vaø giaù trò ñoù vöôït quaù phí toån cuûa xí nghieäp, giaù trò maø Michael Porter muoán noùi ôû ñaây chính laø giaù trò khaùch haøng mong muoán ôû saûn phaåm cuûa doanh nghieäp, vaø ñieàu theå hieän roõ raøng laø lôïi ích maø doanh nghieäp mang ñeán cho khaùch haøng caøng nhieàu bao nhieâu thì lôïi theá caïnh tranh cuûa doanh nghieäp caøng cao baáy nhieâu. Hoaëc dieãn giaûi theo muïc tieâu cuûa doanh nghieäp, thì lôïi theá caïnh tranh cuûa doanh nghieäp ñöôïc hieåu nhö laø khaû naêng cuûa moät doanh nghieäp thöïc hieän toát hôn ñoái thuû caïnh tranh trong cuøng lónh vöïc, veà vieäc thöïc hieän muïc tieâu quan troïng nhaát ñoù laø lôïi nhuaän. Töø lôïi theá caïnh tranh cuûa doanh nghieäp seõ taïo ra khaû naêng caïnh tranh vaø vò theá caïnh tranh cuûa doanh nghieäp treân thò tröôøng. Vì vaäy lôïi theá caïnh tranh caøng nhieàu thì khaû naêng caïnh tranh cuûa doanh nghieäp caøng maïnh, cuõng nhö vò theá caïnh tranh cuûa doanh nghieäp caøng vöõng chaéc theå hieän ôû thöông hieäu maïnh vaø thò phaàn cao. Söï thaønh coâng cuûa moät coâng ty trong hay ngoøai nöôùc phuï thuoäc raát lôùn vaøo vieäc coâng ty ñoù coù taïo döïng vaø duy trì lôïi theá caïnh tranh so vôùi caùc ñoái thuû cuûa noù hay khoâng? Theo Michael Porter, lôïi theá caïnh tranh bieåu hieän ôû hai phöông dieän: Thöù nhaát: phí toån thaáp, töø ñoù ñònh ra giaù baùn thaáp hôn ñoái thuû caïnh tranh. Thöù hai: taïo ra söï khaùc bieät hoaù so vôùi ñoái thuû caïnh tranh. Söï khaùc bieât hoaù ôû ñaây coù theå laø veà chaát löôïng saûn phaåm, thöông hieäu, hình thöùc bao bì maøu saéc cuûa saûn phaåm, hay ngay caû caùc chöông trình chaêm soùc khaùch haøng vaø haäu maõi cuõng taïo ra söï dò bieät cho saûn phaåm. Treân cô sôû cuûa söï khaùc bieät hoùa ñoù coâng ty coù theå aùp ñaët giaù cao ñeå buø ñaép cho vieäc taïo ra söï khaùc bieät ñoù. Coù nhieàu khía caïnh, nhieàu yeáu toá laøm xuaát phaùt ñieåm cuûa lôïi theá caïnh tranh, nhöng veå toång quaùt coù theå chia ra laøm hai nhoùm yeáu toá cô baûn nhö sau: Moâi tröôøng beân trong cuûa doanh nghieäp, ñaây cuõng laø naêng löïc caïnh tranh cuûa doanh nghieäp, bao goàm caùc yeáu toá thuoäc beân trong noäi boä doanh nghieäp nhö: ñieåm maïnh, ñieåm yeáu, voán, nhaân löïc, con ngöôøi, coâng ngheä maùy moùc thieát bò, vaät tö coù chaát löôïng cao, quaûng caùo tieáp thò aán töôïng, quaûn lyù toát….

12 Moâi tröôøng beân ngoaøi: taùc ñoäng veà maët cô hoäi vaø nguy cô ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp vaø vieäc hình thaønh lôïi theá caïnh tranh cho doanh nghieäp. Ñoù chính laø moâi tröôøng kinh teá, chính trò, moâi tröôøng phaùp lyù, yeáu toá vaên hoùa xaõ hoäi, phong tuïc taäp quaùn, thoùi quen tieâu duøng cuûa coäng ñoàng…. 1.1.2 Caùc nguoàn löïc taïo lôïi theá caïnh tranh Nguoàn löïc taïo lôïi theá caïnh tranh, chuû yeáu laø nguoàn löïc beân trong ñeå phaùt trieån lôïi theá caïnh tranh cuûa doanh nghieäp, ñoù laø: taøi saûn, taøi naêng vaø naêng löïc. Taøi saûn goàm taøi saûn höõu hình vaø taøi saûn voâ hình maø nhaø quaûn trò coù theå söû duïng ñöôïc, nhöõng taøi saûn naøy ñöôïc theå hieän treân baûng toång keát taøi saûn cuûa coâng ty. Caùc taøi saûn höõu hình bao goàm: maùy moùc, thieát bò, tieàn baïc, nhaø xöôûng, vaät tö…, taøi saûn voâ hình bao goàm : nhaõn hieäu, söï ñoäc quyeàn veà phaùt minh, teân tuoåi coâng ty…, nhöõng taøi saûn naøy coù theå xaùc ñònh giaù trò thò tröôøng vaø coù khaû naêng mua baùn, qui ñoåi ra tieàn. Taøi naêng laø taøi saûn voâ hình maø chuyeån giao noù cho coâng ty khaùc seõ gaëp khoù khaên, bao goàm: bí quyeát, kyõ thuaät, coâng ngheä vaø kyõ naêng rieâng coù cuûa coâng ty. Vì: phaàn lôùn taøi naêng naøy gaén vôùi caû moät taäp theå lao ñoäng, vôùi caáu truùc vaø qui trình cuûa heä thoáng saûn xuaát; nhöõng yeáu toá taøi naêng thoâng thöôøng döïa treân khoái löôïng kieán thöùc ngaàm ñöôïc tích luõy laâu daøi, khoâng maõ hoùa, khoâng phaân loaïi vaø dieãn ñaït baèng vaên baûn. Nhö moät yeáu toá thuoäc tính cuûa doanh nghieäp, khoù coù theå taùch doanh nghieäp vaø thuoäc tính cuûa noù thaønh hai phaàn rieâng reõ. Naêng löïc theå hieän caùc kyõ naêng veà quaûn trò, yeáu toá naøy coøn khoù mua baùn hôn caû taøi naêng, theå hieän khaû naêng quaûn trò qui trình kinh doanh cuûa coâng ty. Noù gaén lieàn vôùi vaên hoùa vaø phong caùch cuûa coâng ty. Nhö vaäy nguoàn löïc taïo lôïi theá caïnh tranh cuûa coâng ty chuû yeáu laø noäi löïc, trong ñoù coù caû nhöõng löïc thuoäc veà voâ hình vaø höõu hình, laø nhöõng giaù trò vöøa coù theå ñònh giaù ñöôïc treân thò tröôøng nhöng cuõng coù nhöõng giaù trò raát khoù ñònh giaù ñöôïc treân thò tröôøng. Chính nguoàn noäi löïc seõ quyeát ñònh thaønh coâng hay thaát baïi cho moät doanh nghieäp trong thò tröôøng caïnh tranh. 1.1.3 Caùc nhaân toá taùc ñoäng hình thaønh lôïi theá caïnh tranh Ñeå coù theå söû duïng ñöôïc caùc nguoàn löïc beân trong nhaèm phaùt huy lôïi theá caïnh tranh cuûa mình treân thò tröôøng trong nöôùc vaø quoác teá, caùc coâng ty khoâng nhöõng phaûi coá gaéng phaùt trieån hay sôû höõu cho ñöôïc caùc nguoàn löïc ñaëc thuø rieâng bieät, töø ñoù môùi coù theå taïo lôïi theá caïnh tranh maø coøn phaûi khoâng ngöøng naâng cao naêng löïc hoïc hoûi vaø caûi tieán. Theo quan ñieåm truyeàn thoáng cuûa caùc nhaø kinh teá coå ñieån, hoï nhaán maïnh ñeán taàm quan troïng cuûa caùc nhaân toá saûn xuaát nhö laø moät nguoàn löïc taïo lôïi theá

13 caïnh tranh. Hoï thöôøng coi troïng ñeán söï saün coù cuûa caùc yeáu toá saûn xuaát nhö: ñaát ñai voán vaø lao ñoäng (nhöõng yeáu toá thuoäc veà taøi saûn höõu hình). Nhö quan ñieåm lôïi theá tuyeät ñoái cuûa Adam Smith cho raèng: lôïi theá tuyeát ñoái chính laø chi phí saûn xuaát thaáp hôn (chæ coù chi phí lao ñoäng maø thoâi), hoaëc quan ñieåm cuûa tröôøng phaùi troïng thöông cuoái theá kyû 15, ñaàu theá kyû 16 taïi Taây Aâu cho raèng: quoác gia giaøu coù nhaát laø caùc quoác gia coù nhieàu coâng nhaân nhaát, coâng xaù reû seõ taïo söï kích thích laøm vieäc taïo ra cuûa caûi vaät chaát cho xaõ hoäi… Tuy nhieân, söï khaùc bieät trong vieäc phaân boá treân bình dieän quoác teá, caùc yeáu toá naøy chæ giaûi thích moät phaàn nhoû caùc hoaït ñoäng maäu dòch quoác teá vaø lôïi theá caïnh tranh. Naêng löïc caïnh tranh veà phöông dieän daøi haïn cuûa coâng ty phuï thuoäc nhieàu vaøo khaû naêng caûi tieán lieân tuïc caû veà chaát löôïng saûn phaåm, maãu maõ saûn phaåm vaø chaát löôïng quaûn lyù. Do ñoù ngoaøi chi phí vaø söï saün coù cuûa caùc yeáu toá saûn xuaát chæ laø moät trong nhieàu nguoàn löïc taïi choã quyeát ñònh lôïi theá caïnh tranh, vaø yeáu toá naøy khoâng phaûi laø moät yeáu toá quan troïng neáu xeùt trong phaïm vi töông ñoái so vôùi caùc yeáu toáá khaùc, maø coøn coù söï taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng quoác gia ñeán vieäc thöïc hieän caûi tieán lieân tuïc cuûa moät coâng ty. Theo Michael Porter thì: “caùc ñieàu kieän cuûa moät quoác gia coù taùc ñoäng raát lôùn ñeán khaû naêng caûi tieán vaø phaùt trieån naêng löïc caïnh tranh cuûa coâng ty”. Coù boán yeáu toá toång quaùt giuùp caùc doanh nghieäp coù khaû naêng naâng cao söùc caïnh tranh laø: caùc yeáu toá trôøi cho; söùc caàu noäi ñòa; söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh mang tính hoã trôï hoaëc lieân quan vaø thöïc chaát cuûa thò tröôøng ngaønh töùc laø cô caáu cuøng söï caïnh tranh noäi ñòa cuûa caùc doanh nghieäp. Boán phaåm chaát naøy taïo thaønh vieân kim cöông, thuùc ñaåy hay caûn trôû vieäc taïo ra lôïi theá caïnh tranh cuûa doanh nghieäp, hay xa hôn laø cuûa quoác gia treân thöông tröôøng quoác teá. Caùc phaåm chaát naøy coøn töông taùc vôùi nhau, caùi naøy phuï thuoäc caùi kia. Chaúng haïn moät söùc caàu cao vaãn khoâng laø moät lôïi theá caïnh tranh, neáu thöïc chaát doanh nghieäp khoâng ñöôïc ñaët trong moâi tröôøng caïnh tranh ngaønh. Haøng hoaù saûn phaåm cuûa xí nghieäp quoác doanh trong thôøi kyø bao caáp cuûa Vieät Nam laø moät baèng chöùng. Cuï theå caùc yeáu toá cô baûn cuûa vieân kim cöông trong quan ñieåm lôïi theá caïnh tranh cuûa Michel Porter ñoù laø: Thöù nhaát, caùc yeáu toá trôøi cho. Caùc yeáu toá naøy ñöôïc chia laøm hai loaïi: caên baûn vaø tieân tieán. Yeáu toá caên baûn bao goàm taøi nguyeân thieân nhieân, ñòa lyù töï nhieân, nhaân chuûng, thôøi tieát khí haäu…, yeáu toá tieân tieán bao goàm cô sôû haï taàng veà vieãn thoâng, tay ngheà trình ñoä lao ñoäng, trình ñoä khoa hoïc coâng ngheä, caùc phöông tieän nghieân cöùu…Caùc yeáu toá tieân tieán ñoùng vai troø quan troïng trong lôïi theá caïnh tranh. Khaùc vôùi caùc yeáu toá caên baûn do töï nhieân taïo ra, caùc yeáu toá tieân tieán laø keát quaû cuûa voán ñaàu tö, cuûa quaûn lyù nhaø nöôùc vaø cuûa ngöôøi daân soáng vaø laøm vieäc taïi khu vöïc.

14 Thöù hai, söùc caàu noäi ñòa. Ñaây laø yeáu toá quan troïng ñeå thuùc ñaåy lôïi theá caïnh tranh. Caùc doanh nghieäp thöôøng nhaïy beùn vôùi nhu caàu cuûa khaùch haøng ôû saùt ngay mình. Yeâu caàu cuûa ngöôøi tieâu duøng noäi ñòa seõ thuùc ñaåy doanh nghieäp phaûi ñaùp öùng, roài phaûi caïnh tranh caû veà maët chaát, maët löôïng vaø phaûi ñoåi môùi. Caùc doanh nghieäp seõ taïo ra lôïi theá caïnh tranh neáu ngöôøi tieâu duøng noäi ñòa choïn löïa haøng tieâu duøng caån thaän do coù nhieàu nhaø cung caáp cuøng moät haøng hoaù vaø dòch vuï. Thöù ba, söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh hoã trôï. Moät ngaønh coâng nghieäp naøo ñoù maø coù nhöõng nhaø cung caáp hay coù nhöõng ngaønh coâng nghieäp lieân quan coù khaû naêng caïnh tranh quoác teá thì chuùng giuùp cho ngaønh ñoù coù lôïi theá caïnh tranh. Ñaây laø hieäu öùng tieáp noái trong saûn xuaát. Caùc lôïi ích thu ñöôïc töø moät söï ñaàu tö vaøo caùc yeáu toá tieân tieán cuûa moät ngaønh naøo ñoù maø ngaønh naøy laïi hoã trôï hay coù lieân quan ñeán moät ngaønh khaùc, thì ngaønh sau seõ ñöôïc höôûng lôïi töø ngaønh tröôùc. Ví duï, söï daãn ñaàu veà coâng ngheä chaát baùn daãn cuûa Myõ vaøo nhöõng naêm giöõa thaäp kyû 80 ñaõ thuùc ñaåy vieäc saûn xuaát maùy vi tính caù nhaân cuøng moät loaït caùc saûn phaåm ñieän töû cao caáp. Thöù tö, tính chaát cuûa thò tröôøng ngaønh, töùc laø chieán löôïc, caáu truùc vaø söï caïnh tranh noäi taïi cuûa caùc doanh nghieäp. Phaåm chaát naøy cuûa caùc doanh nghieäp aûnh höôûng nhieàu ñeán lôïi theá caïnh tranh cuûa hoï. Theo Michael Porter, haïn cheá cuûa moâ hình treân laø chæ chuù yù ñeán caùc nhaân toá noäi ñòa, maø ngaøy nay kinh teá theá giôùi ñang coù xu höôùng toaøn caàu hoaù, kinh teá cuûa moät quoác gia chæ laø moät boä phaän khoâng theå taùch rôøi vôùi kinh teá khu vöïc vaø kinh teá theá giôùi, do ñoù söï taùc ñoäng cuûa thò tröôøng quoác teá laø raát lôùn ñeán thò tröôøng noäi ñòa; Chöa chuù yù ñeán vai troø cuûa voán ñaàu tö tröïc tieáp (FDI) vaø caùc coâng ty ña quoác gia (MNCs); Tính khaùi quaùt hoùa cuûa moâ hình coøn thaáp, vì moâ hình ñöôïc ruùt ra töø vieäc nghieân cöùu möôøi quoác gia ñaõ phaùt trieån; Chæ chuù troïng ñeán nhöõng yeáu toá vi moâ; Chöa chuù yù ñeán vai troø cuûa nhaø nöôùc vaø caùc cô may. Thöïc chaát nhaø nöôùc vaø caùc cô may coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán boán phaåm chaát treân ñeå taïo ra lôïi theá caïnh tranh cho doanh nghieäp. Caùc chính saùch cuûa nhaø nöôùc coù aûnh höôûng tröïc tieáp, hoaëc tích cöïc hoaëc tieâu cöïc ñeán doanh nghieäp thoâng qua caùc bieän phaùp aùp duïng nhö: trôï caáp, tín duïng öu ñaõi, giaùo duïc, nhaø nöôùc coù theå taïo neân khuoân khoå cho nhu caàu trong nöôùc khi qui ñònh veà tieâu chuaån chaát löôïng, an toaøn, ñoàng thôøi hoã trôï ngaønh naøy, ñieàu höôùng ngaønh khaùc baèng caùc chính saùch thueá, thuùc ñaåy hay giaûm bôùt caïnh tranh.

15 Do ñoù maø moâ hình vieân kim cöông taïo lôïi theá caïnh tranh cuûa Michel ñöôïc boå sung theâm cho saùt thöïc vôùi thöïc teá laø boán yeáu toá treân vaø theâm hai yeáu toá nöõa laøø vai troø cuûa nhaø nöôùc vaø cô may. Sau ñaây laø moâ hình vieân kim cöông lôïi theá caïnh tranh cuûa Michel Porter ñaõ ñöôïc caûi tieán: Hình 1-1 Moâ hình vieân kim cöông veà caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa Michael Porter Ñieàu kieän veà caùc nhaân toá saûn xuaát: caùc nhaân toá saûn xuaát thì khoâng bao giôø ñoàng nhaát, chính vì söï khoâng ñoàng nhaát ñoù seõ giuùp cho moät coâng ty taïi moät quoác gia naøo ñoù seõ coù ñöôïc lôïi theá caïnh tranh veà phöông dieän chi phí hoaëc do söï saün coù cuûa nguoàn löïc taøi nguyeân ñoù. Ví duï nhö moät quoác gia coù heä thoáng giaùo duïc toát seõ coù theå gia taêng ñöôïc naêng löïc caûi tieán chaát löôïng cuûa lao ñoäng, trong khi ñoù heä thoáng cô sôû haï taàng phaùt trieån seõ thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa heä thoáng kinh doanh môùi. Noùi toùm laïi, moät tình traïng hoaøn haûo cuûa caùc yeáu toá saûn xuaát seõ coù taùc duïng tích cöïc vaøo naêng löïc caûi tieán cuûa moät quoác gia. Ñieàu kieän veà nhu caàu: tình traïng hoaøn haûo cuûa khaùch haøng vaø caùc keânh phaân phoái cuõng coù taùc duïng tích cöïc ñeán vieäc taïo lôïi theá caïnh tranh cho moät ngaønh coâng nghieäp taïi moät quoác gia. Nhu caàu cuûa khaùch haøng caøng phöùc taïp, ñaëc thuø thì caøng thuùc ñaåy caùc coâng ty phaûi gia taêng caûi tieán; neáu khaùch haøng caøng coù nhöõng phaûn aùnh veà saûn phaåm, heä thoáng phaân phoái ….cuûa coâng ty, thì coâng ty caøng coù ñieàu kieän khoâng nhöõng nhaän daïng caùc ñieåm yeáu cuûa mình ñeå Chieán löôïc doanh nghieäp, caáu truùc vaø söï caïnh tranh Söï lieân keát vaø hoã trôï coâng nghieäp Ñieàu kieän veà nhu caàu Ñieàu kieän saûn xuaát Cô may Vai troø cuûa nhaø nöôùc

16 khaéc phuïc maø coøn xaùc ñònh ñöôïc nhu caàu môùi trong töông lai taïi thò tröôøng noäi ñòa vaø haûi ngoaïi. Chieán löôïc doanh nghieäp, caáu truùc ngaønh vaø möùc ñoä caïnh tranh: möùc ñoä caïnh tranh maø moät coâng ty phaûi ñoái ñaàu taïi thò tröôøng trong nöôùc cuõng laø moät ñoäng löïc thuùc ñaåy caùc coâng ty caûi tieán khoâng ngöøng. Neáu coâng ty phaûi tieán haønh moät cuoäc ñaáu tranh laâu daøi vôùi caùc ñoái thuû ñaày tieàm naêng vaø naêng ñoäng thì tình huoáng naøy ñoøi hoûi coâng ty phaûi thöïc hieän moïi noã löïc toát nhaát ñeå thöïc hieän caûi tieán, thaäm chí moät coâng ty vaãn coù theå coù ñöôïc lôïi ích nhöõng caûi tieán cuûa caùc ñoái thuû caïnh tranh khaùc, neáu nhö coâng ty coù theå kieåm soaùt chaët ñöôïc nhöõng ñoái thuû caïnh tranh cuûa mình. Ngoaøi ra coâng ty coù theå thu ñöôïc nhöõng lôïi ích töø caùch thöùc tieán haønh caùc hoaït ñoäng kinh doanh taïi moät quoác gia naøo ñoù neáu nhö phöông thöùc quaûn trò vaø caáu truùc toå chöùc taïi caùc quoác gia ñoù phuø hôïp vôùi nhu caàu ngaønh ñoù. Cô may: nhöõng cô may ñoät xuaát trong lòch söû vaø caùc chính saùch cuûa nhaø nöôùc khoâng nhöõng coù taùc ñoäng vaøo naêng löïc cuûa coâng ty trong vieäc caûi tieán naêng löïc caïnh tranh maø coøn taùc ñoäng ñeán caùc nhaân toá khaùc ñaõ neâu ôû treân. Nhöõng söï kieän ngaãu nhieân nhö: ñoät phaù hay phaùt minh trong coâng ngheä; chieán tranh, thieân tai; bieán ñoäng tyû giaù hoái ñoaùi, bieán ñoäng caùc yeáu toá ñaàu vaøo, nhu caàu hay sôû thích ngöôøi tieâu duøng coù theå coù lôïi hay coù haïi cho vò theá caïnh tranh cuûa doanh nghieäp. Vai troø cuûa nhaø nöôùc: nhaø nöôùc baèng nhöõng chính saùch cuûa mình coù theå taêng cöôøng lôïi theá caïnh tranh cuûa quoác gia thoâng qua vieäc ñaàu tö nhaèm taïo ra caùc yeáu toá saûn xuaát coù chaát löôïng ngaøy caøng cao hôn, thoâng qua vieäc taùc ñoäng ñeán caùc muïc tieâu cuûa caùc nhaø kinh doanh, caùc coâng ty; thoâng qua vai troø cuûa nhaø nöôùc vôùi tö caùch laø ngöôøi mua hay laø ngöôøi taùc ñoäng ñeán nhu caàu cuûa ngöôøi mua; thoâng qua nhöõng chính saùch khuyeán khích caïnh tranh hay trong ñònh höôùng phaùt trieån nhöõng ngaønh coâng nghieäp coù lieân quan vaø hoã trôï cho ngaønh coù lôïi theá caïnh tranh… Michael Porter cho raèng: “vai troø ñuùng ñaén cuûa chính phuû phaûi laø moät taùc nhaân hay yeâu caàu; chính phuû phaûi khuyeán khích hay thuùc ñaåy doanh nghieäp taêng cöôøng ñoäng cô vaø xaây döïng vò theá caïnh tranh cao hôn…”. Chính phuû coù theå taùc ñoäng ñeán boán yeáu toá cô baûn naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa doanh nghieäp, thoâng qua caùc bieän phaùp taøi trôï nhö: taøi trôï tröïc tieáp hay giaùn tieáp cho doanh nghieäp; aùp duïng caùc luaät thueá; qui ñònh hay khoâng qui ñònh ñoái vôùi thò tröôøng voán vaø kieåm soaùt hoái ñoaùi; chính saùch giaùo duïc, daïy ngheà; nhöõng tieâu chuaån kyõ thuaät veà saûn phaåm, keå caû nhöõng qui ñònh veà moâi tröôøng; chính phuû mua saém haøng hoaù hoaëc dòch vuï; ban haønh luaät choáng ñoäc quyeàn… Söï lieân keát vaø hoã trôï cuûa caùc ngaønh lieân quan: naêng löïc thöïc hieän caûi tieán cuûa caùc coâng ty luoân ñöôïc hoã trôï vaø khuyeán khích bôûi tình traïng hoaøn haûo

17 cuûa caùc nhaø cung caáp. Moät coâng ty coù quan heä cuøng phoái hôïp hoaït ñoäng vôùi nhöõng nhaø cung caáp haøng ñaàu taïi ñòa phöông thì caøng coù ñieàu kieän vaø cô hoäi thöïc hieän caùc caûi tieán cuûa mình. Beân caïnh nhöõng nhaø cung caáp (hay caùc ngaønh coâng nghieäp hoã trôï), söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh coù lieân quan cuõng taïo ñoäng löïc cho vieäc thöïc hieän caùc caûi tieán lieân tuïc. Ngoaøi söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh hoã trôï phaûi keå ñeán söï lieân keát ngaønh cuõng coù khaû naêng naâng cao lôïi theá caïnh tranh. Ngoaøi caùc phaåm chaát taïo ra lôïi theá caïnh tranh, Michel Porter coøn chæ ra lôïi theá cuûa khoái lieân keát ngaønh. Theo oâng khoái lieân keát ngaønh coù aûnh höôûng ñeán caïnh tranh theo ba höôùng sau: naêng suaát, söï ñoåi môùi vaø vieäc thaønh laäp caùc doanh nghieäp môùi. Tröôùc tieân, khoái lieân keát ngaønh seõ laøm taêng naêng suaát cuûa caùc haõng vaø ngaønh, bôûi noù taïo ra söï tieáp caän toát hôn caùc saûn phaåm ñaàu vaøo vaø lao ñoäng; thoâng tin thò tröôøng vaø coâng ngheä; thuùc ñaåy söï hoã trôï laãn nhau giöõa caùc thaønh vieân ngaønh; söû duïng caùc haøng hoaù dòch vuï coâng coäng nhö cô sôû haï taàng, chöông trình ñaøo taïo vaø trieån laõm hoäi chôï; caûi thieän caùc hoaït ñoäng vaø khuyeán khích coâng ty ñaït naêng suaát cao; taïo ra söï deã daøng cho vieäc ño löôøng vaø ñaùnh giaù hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty bôûi vì hoï thöïc hieän caùc chöùc naêng gioáng nhau. Thöù hai, khoái lieân keát ngaønh seõ taïo ra lôïi theá tieàm naêng cho caùc thaønh vieân trong vieäc ñoåi môùi. Caùc coâng ty seõ mau choùng naém baét ñöôïc nhu caàu môùi cuûa khaùch haøng, caùc khaû naêng veà coâng ngheä vaø hoaït ñoäng môùi; tìm kieám ñöôïc caùc maùy moùc, dòch vuï vaø saûn phaåm ñaàu vaøo môùi; ñoái maët vôùi aùp löïc caïnh tranh hoaøn haûo, ñoøi hoûi hoï phaûi luoân ñoåi môùi. Cuoái cuøng, khoái lieân keát ngaønh seõ taïo ra nhieàu doanh nghieäp môùi hôn bôûi vì caùc raøo caûn xaâm nhaäp vaøo ngaønh seõ bò giaûm ñi vaø seõ coù nhieàu thoâng tin hôn veà caùc cô hoäi kinh doanh. Theo Michel Porter coù saùu nhaân toá cô baûn, töông töï nhö taïo ra lôïi theá caïnh tranh, ñoùng goùp vaøo söï phaùt trieån cuûa khoái lieân keát ngaønh ñoù laø: caùc ñieàu kieän veà yeáu toá saûn xuaát; caùc ñieàu kieän veà nhu caàu; chieán löôïc, caáu truùc cuûa coâng ty vaø söï caïnh tranh; caùc ngaønh hoã trôï vaø lieân quan; chính phuû; nhöõng taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng beân ngoaøi (cô hoäi vaø thaùch thöùc). Caùc ñieàu kieän vaø yeáu toá saûn xuaát nhö laø nguoàn nhaân löïc, nguoàn löïc vaät chaát, trình ñoä khoa hoïc coâng ngheä, maùy moùc thieát bò, nguoàn voán vaø cô sôû haï taàng. Caùc ñieàu kieän veà nhu caàu, khoái lieân keát ngaønh coù theå phaùt trieån ôû nhöõng nôi maø söï xuaát hieän cuûa khaùch haøng chuû yeáu ôû ñaây coù theå khuyeán khích söï phaùt trieån vaø thuùc ñaåy lôïi theá caïnh tranh giöõa caùc nhaø cung caáp. Chieán löôïc, caáu truùc coâng ty vaø söï caïnh tranh, khoái lieân keát ngaønh chuû yeáu döïa vaøo söï lieân keát giöõa caùc coâng ty. Do ñoù caùc chieán löôïc saûn xuaát thu

18 mua, marketing vaø thaùi ñoä cuûa caùc haõng ñoái vôùi söï hôïp taùc vaø caïnh tranh seõ ñoùng goùp vai troø quan troïng taùc ñoäng ñeán söï phaùt trieån cuûa khoái lieân keát ngaønh. Caùc ngaønh hoã trôï lieân quan, söï gaàn guõi cuûa caùc nhaø cung caáp vaø caùc haõng hoã trôï khaùc coù lieân quan coù theå giuùp cho vieäc ñoåi môùi vaø caét giaûm chi phí giao dòch. Chính phuû, coù theå taùc ñoäng ñeán söï phaùt trieån cuûa khoái lieân keát ngaønh thoâng qua phaân boå voán cho caùc ngaønh ñaàu tö cô sôû haï taàng, nghieân cöùu vaø trieån khai chính saùch ñoái vôùi vieäc söû duïng ñaát ñai. Taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng beân ngoaøi, nhöõng thay ñoåi cuûa moâi tröôøng beân ngoaøi nhö söï bieán ñoäng cuûa tyû giaù hoái ñoaùi, quyeát ñònh chính saùch cuûa chính phuû nöôùc ngoaøi, thieân tai, chieán tranh, coù theå aûnh höôûng ñeán caùc nhaân toá ôû treân, do ñoù ñaây cuõng laø moät nhaân toá aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån cuûa khoái lieân keát ngaønh. 1.1.4 Phaân tích moâ hình naêm aùp löïc caïnh tranh cuûa Michael Porter Theo Michel Porter coù naêm aùp löïc ñònh hình chieán löôïc ngaønh vaø cô caáu cuûa noù, naêm aùp löïc naøy coù theå laøm giaûm ñi hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa coâng ty, nhöng neáu chi tieát hoaù caùc aùp löïc naøy vaø ñeà ra caùc giaûi phaùp laøm giaûm aùp löïc thích hôïp seõ taïo ra ñöôïc lôïi theá caïnh tranh cho doanh nghieäp. Chi tieát hoaù naêm aùp löïc caïnh tranh naøy seõ laø tö lieäu raát caàn thieát cho vieäc ñaët ra chieán löôïc cuûa doanh nghieäp. Naêm aùp löïc ñoù laø: löïc veà söï caïnh tranh giöõa caùc ñoái thuû cuûa coâng ty; löïc veà theá maëc caû cuûa ngöôøi mua; löïc veà theá maëc caû cuûa ngöôøi cung caáp; löïc veà moái ñe doïa cuûa caùc xí nghieäp môùi vaøo thò tröôøng vaø löïc veà moái ñe doïa cuûa caùc saûn phaåm thay theá. Naêm moâ hình löïc naøy ñöôïc Michel Porter söû duïng ñeå phaân tích caùc taùc ñoäng ngoaïi vi, töùc laø moâi tröôøng beân ngoaøi doanh nghieäp, nhöõng cô hoäi vaø nguy cô taùc ñoäng vaøo doanh nghieäp. Thöù nhaát, löïc veà caïnh tranh giöõa caùc ñoái thuû caïnh tranh, vôùi caùc yeáu toá caïnh tranh chuû yeáu: möùc ñoä taêng tröôûng doanh nghieäp; chi phí coá ñònh hoaëc trò giaù gia taêng; söï khaùc bieät veà saûn phaåm; ñaëc ñieåm cuûa nhaõn hieäu; phí toån thay theá; söï ña daïng cuûa ñoái thuû caïnh tranh; yeáu toá raøo caûn veà giaù, veà thò phaàn, veà chính saùch…., doanh nghieäp coù theå phaân tích vaø xaùc ñònh cho mình naèm ôû vò trí naøo giöõa caùc ñoái thuû caïnh tranh, ñeå töø ñoù vaïch ra chieán löôïc vaø ñònh höôùng cho doanh nghieäp mình . Thöù hai, löïc veà theá maëc caû cuûa ngöôøi mua, haøng hoaù doanh nghieäp saûn xuaát ra coù baùn ñöôïc hay khoâng phuï thuoäc vaøo ngöôøi mua, hay coøn goïi laø söùc eùp cuûa ngöôøi mua. Coù raát nhieàu yeáu toá taùc ñoäng ñeán theá maëc caû cuûa ngöôøi mua: caùn caân maëc caû, soá löôïng khaùch haøng, phí toån thay ñoåi cuûa khaùch haøng, thoâng tin

19 khaùch haøng, saûn phaåm thay theá, tính nhaïy beùn cuûa giaù caû, söï khaùc bieät veà saûn phaåm, ñaëc ñieåm cuûa nhaõn hieäu, aûnh höôûng veà chaát löôïng, söï caûi bieán saûn phaåm. Thöù ba, löïc veà theá maëc caû cuûa ngöôøi cung caáp, ñaây laø moät trong caùc ñieàu kieän cuûa yeáu toá saûn xuaát, caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán theá maëc caû cuûa nhaø cung caáp laø: cheânh leäch veà nhaäp löôïng, phí toån thay ñoåi cuûa nhaø cung caáp, söï coù maët cuûa nhaäp löôïng thay theá, taäp trung cuûa ngöôøi cung caáp, taàm quan troïng cuûa khoái löôïng saûn phaåm ñoái vôùi ngöôøi cung caáp, phí toån so vôùi toång giaù mua, aûnh höôûng cuûa nhaäp löôïng ñoái vôùi phí toån. Taát caû caùc nhaân toá treân coù theå dieãn giaûi ra khaû naêng eùp giaù cuûa nhaø cung caáp. Thöù tö, löïc veà moái ñe doïa cuûa caùc xí nghieäp môùi vaøo thò tröôøng nhö: quy moâ saûn xuaát toái öu, khaùc bieät veà saûn phaåm, ñaëc ñieåm nhaõn hieäu, soá löôïng khaùch haøng, phí toån thay ñoåi, yeâu caàu voán, keânh phaân phoái, lôïi theá veà phí toån tuyeät ñoái, chính saùch cheá ñoä nhaø nöôùc. Ñaây chính laø caùc nhaân toá raøo caûn ñoái vôùi caùc ñoái thuû tieàm naêng. Thöù naêm, löïc veà moái ñe doïa cuûa caùc saûn phaåm thay theá, bao goàm caùc yeáu toá ñe doïa thay theá: giaù caû thay ñoåi cuûa caùc saûn phaåm thay theá, phí toån thay ñoåi cuûa saûn phaåm, xu höôùng thay theá cuûa ngöôøi mua. 1.2 Tình hình kinh teá Vieät Nam noùi chung 1.2.1 Tình hình kinh teá hieän taïi 1.2.1.1 Caùc thaønh töïu Trong tình hình kinh teá theá giôùi vaø khu vöïc ñan xen nhöõng bieåu hieän suy thoaùi, phuïc hoài vaø phaùt trieån, söï caïnh tranh vaø chính saùch baûo hoä baát bình ñaúng ôû moätä soá nöôùc, thì Vieät Nam ñaõ ñaït ñöôïc moät soá thaønh töïu quan troïng veà kinh teá nhö sau: Neàn kinh teá ñaõ vöôït qua thôøi kyø suy giaûm, ñaït toác ñoä taêng tröôûng khaù cao vaø phaùt trieån töông ñoái toaøn dieän. Toác ñoä taêng tröôûng GDP naêm sau cao hôn naêm tröôùc, bình quaân trong 05 naêm 2001- 2005 ñaït 7,51% ñaït möùc keá hoaïch ñeà ra. Kinh teá vó moâ töông ñoái oån ñònh, caùc quan heä vaø caân ñoái chuû yeáu trong neàn kinh teá ñöôïc caûi thieän ñaùng keå ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu taêng tröôûng kinh teá. Toång voán ñaàu tö vaøo neàn kinh teá taêng nhanh ñaõ laøm taêng ñaùng keå naêng löïc saûn xuaát kinh doanh, hoaøn thaønh vaø ñöa vaøo söû duïng nhieàu coâng trình lôùn veà keát caáu haï taàng kinh teá – xaõ hoäi, taêng cöôøng tieàm löïc veà cô sôû vaät chaát kyõ thuaät cuûa neàn kinh teá.

20 Cô caáu kinh teá tieáp tuïc chuyeån dòch theo höôùng coâng nghieäp hoaù vaø hieän ñaïi hoaù: ñeán naêm 2005, tyû troïng giaù trò noâng, laâm, ngö nghieäp 20,9% (keá hoaïch 20-21%); coâng nghieäp vaø xaây döùng 41% (keá hoaïch 38-39%), dòch vuï 38,3 % (keá hoaïch 41-42%). Cô caáu lao ñoäng ñaõ coù söï chuyeån ñoåi tích cöïc, gaén lieàn vôùi quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá. Tyû troïng lao ñoäng ñaõ qua ñaøo taïo cuõng ñöôïc taêng cao töø 20% naêm 2000 leân 25% naêm 2005. Cô caáu thaønh phaàn kinh teá tieáp tuïc chuyeån dòch theo höôùng phaùt huy tieàm naêng cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá vaø ñan xen nhieàu hình thöùc sôû höõu. Khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc chieám 38,4% GDP; kinh teá daân doanh chieám 45,7% GDP; kinh teá coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi chieám 15,9% GDP. Hoaït ñoäng kinh teá ñoái ngoaïi vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá coù böôùc tieán môùi raát quan troïng, moät soá saûn phaåm Vieät Nam coù söùc caïnh tranh treân tröôøng quoác teá. Xuaát nhaäp khaåu taêng nhanh. Toång kim ngaïch xuaát khaåu 5 naêm 2001- 2005 ñaït gaàn 111 tyû USD, taêng 17,5%/naêm. Toång kim ngaïch nhaäp khaåu haøng hoaù 5 naêm ñaït 103.,2 tyû USD, taêng bình quaân 18,8/naêm. Theå cheá kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa ñöôïc xaây döïng böôùc ñaàu. Moät soá loaïi thò tröôøng môùi hình thaønh; caùc thò tröôøng haøng hoaù dòch vuï, lao ñoäng khoa hoïc vaø coâng ngheä, taøi chính, baát ñoäng saûn coù böôùc phaùt trieån phuø hôïp vôùi cô cheá môùi. Beân caïnh caùc thaønh töïu veà kinh teá veà vaên hoaù giaùo duïc ñaøo taïo con ngöôøi cuõng ñaït ñöôïc moät soá thaønh töïu ñaùng keå. Trong 05 naêm 2001-2005 ñaõ taïo vieäc laøm cho hôn 7,5 trieäu lao ñoäng. Coâng taùc xoaù ñoùi giaûm ngheøo thu ñöôïc keát quaû toát, tyû leä hoä ngheøo ñeán cuoái naêm 2005 giaûm coøn 7%, vöôït muïc tieâu ñeà ra laø 10% (theo chuaån cuõ), khoáng cheá vaø ñaåy luøi moät soá dòch beänh nguy hieåm; tuoåi thoï trung bình cuûa ngöôøi Vieät Nam taêng töø 67,8 (naêm 2000) leân 71,5 (naêm 2005) 1 . Rieâng naêm 2006 laø naêm ñaàu tieân thöïc hieän keá hoaïch 2006-2010, toång trò giaù xuaát nhaäp khaåu ñaït 84 tyû USD, trong ñoù xuaát khaåu ñaït 39,6 tyû USD taêng 7,163 tyû USD, töông öùng taêng 22,1% so vôùi naêm 2005, vöôït gaàn 5% chæ tieâu keá hoaïch cuûa Chính phuû, nhaäp khaåu 44,4 tyû USD taêng 20,1 % so vôùi naêm 2005. Loaïi tröø yeáu toá giaù caû, vieäc môû roäng thò tröôøng ñaõ goùp phaàn taêng theâm kim ngaïch xuaát khaåu 4,222 tyû USD 2 . Maëc duø gaëp khoâng ít khoù khaên do giaù caû theá giôùi bieán ñoäng, tyû giaù thay ñoåi, thieân tai dòch beänh…. nhöng naêm 2006 Vieät Nam vaãn ñaït möùc ñoä taêng tröôûng 1 Ban Tö Töôûng Vaên Hoaù Trung Öông (2006), Taøi lieäu hoïc taäp nghò quyeát ñaïi hoäi X cuûa Ñaûng, Nxb Chính trò Quoác Gia. 2 Trang web Boä Ngoaïi Giao Vieät Nam www.mofa.gov.vn ngaøy 05/03/2007.