Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các nhân tố ảnh hưởng đến độ tin cậy báo các tài chính giữa niên độ của các công ty được niêm yết thuộc nhóm VN100

10 Bucharest, trước và sau khi áp dụng Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) cho báo cáo tài chính cá nhân, dữ liệu nghiên cứu được lấy trong ba năm từ 2011 đến 2013. Mẫu nghiên cứu gồm 50 công ty được niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Bucharest. Trong nghien cứu về đánh giá chất luợng BCTC tại Romania đã đo luờng chất luợng BCTC thong qua chất luợng lợi nhuạn bằng mo hình biến kế toán dồn tích của Dechow và các cọng sự (1995) và mo hình của Kothari và các cọng sự (2005). Phát hiện chính trong nghiên cứu này là khi phân tích các khoản tích luỹ thì kết quả cho thấy độ lệch chuẩn thấp nhất của phần dư là năm 2013 (0.067), giá trị cao nhất là năm 2011 (0.509) và năm 2012 độ lệch chuẩn vẫn thấp hơn 2011 cho thấy chất lượng dồn tích được cải thiện nhờ áp dụng IFRS. Mọt mo hình đo luờng khác cũng đã đuợc sử dụng để đo luờng chất luợng lợi nhuạn nói rieng và chất luợng BCTC nói chung đó là  mo hình này thuọc nhóm mo hình giá trị thích hợp của TTKT, khác với các mo hình tren, chúng đo luờng chất luợng lợi nhuạn dựa tren co sở kế toán. Mo hình EBO này đo luờng chất luợng lợi nhuạn dựa tren co sở thị truờng và cũng có mọt số nhà nghien cứu đã sử dụng trong nghien cứu của mình nhu của Hassan (2012), nghien cứu 3 nhan tố thuọc cấu trúc cong ty đến chất luợng BCTC nhu    ng, kết quả phan tích tìm thấy cả 3 nhan tố đều có ảnh huởng đến chất luợng BCTC. Trong đó, quy mo cong ty và mức đọ phan tán cổ đong có tác đọng cùng chiều trong khi đó đòn bẩy tài chính có tác đọng nguợc chiều đến độ tin cậy BCTC. Tác giả nhận thấy rằng trên thế giới cũng có nhiều nghiên cứu liên quan đến các nhân tố ảnh hưởng đến độ tin cậy của BCTC. 1.2 Các nghiên cứu tại Việt Nam liên quan đến đề tài Nghiên cứu của Nguyễn Phúc Sinh (2008), về “Nâng cao tính hu ích ca BCTC doanh nghip Vin hin nay. Tạp chí Khoa học và ứng dụng (22-25), đưa ra những hạn chế nội tại của h thng k ng ca các

11 nhân t ng đã làm cho BCTC doanh nghiệp Việt Nam chưa thực sự đáp ứng nhu cầu đáp ứng thông tin hữu ích cho các đối tượng sử dụng. Nghiên cứu của Đường Nguyễn Hưng (2013) về “Hành vi qun tr li nhun i vi thông tin li nhuc công b trên BCTC. Tạp chí Kế toán và Kiểm toán (49), nghiên cứu làm rõ bản chất của hành vi quản trị lợi nhuận, cơ sở và mục đích của hành vi quản trị lợi nhuận. Từ đó xác định cách phân loại các hành vi quản trị lợi nhuận hữu ích cho việc nghiên cứu đối phó các hành vi quản trị lợi nhuận của doanh nghiệp. Theo ý kiến tác giả cho thấy thông tin kế toán hữu ích khi phản ánh được trung thực thực thể kinh tế của DN trên phương tiện tình trạng tài chính và kết quả hoạt động kinh doanh của DN phù hợp và đáng tin cậy. Yêu cầu về tính tin cậy của thông tin đòi hỏi doanh nghiệp phải tuân thủ quy định chặt chẽ và chi tiết có thể hạn chế tính phù hp và kp thi của thông tin. Về chất lượng thông tin trên BCTC của doanh nghiệp, đặc biệt là thông tin về li nhun có ảnh hưởng rất lớn đến nhiều bên liên quan. Điều được quan tâm chính là thông tin về lợi nhuận được công bố. Nhng u chnh li nhun sẽ làm ảnh hưởng đến việc sử dụng thông tin. Theo nghiên cứu của Phạm Quốc Thuần, La Xuân Đào (2016), “Chng thông tin BCTC  ng ca các nhân t bên ngoài: Phân tích nghiên cu tình hung ti Vit Nam. Tạp chí phát triển KH & CN (61-70), bằng phương pháp nghiên cứu tình huống, đã cho thấy được chất lượng thông tin BCTC bị tác động bởi các nhân tố bao gồm: Áp lc t thu có tác động lớn nhất; tiếp đến là các nhân tố Niêm yt chng khoán; Kic lp và hai nhân tố tác động thấp nhất là nhân tố Yu t chính trng pháp lý. Nghiên cứu của Phan Thị Hằng Nga và Phan Thị Trà Mỹ (2017), Các yu t n công b thông tin trên BCTC ca doanh nghip, Tạp chí tài chính, tác giả đã đưa ra mô hình nghiên cứu bao gồm các biến: M công b thông tin; Quy mô doanh nghip; Kh y tài chính; Kh  Tài sn th chp; Hiu sut s dng tài sc lp; Giáu hành; u hành; Thi gian hong; Kic lp. Nghiên cứu thực hiện phân tích theo mô hình OLS kết quả cho thấy có 6 yếu tố ảnh hưởng đến mức độ công

12 bố thông tin lần lượt là: Kh i; Hiu sut s dng tài sn; T l c c lu hành; Thi gian hot ng; Kic lp. Nghiên cứu của Nguyễn Hữu Cường (2015),  : Tn ti và gi. Tạp chí Kinh tế và Phát triển (82-90), nội dung nghiên cứu đã chỉ rõ bảy chỉ tiêu mà các công ty niêm yết thường ít công bố nhất hoặc là công bố không đầy đủ:     Kết quả cho thấy các điểm yếu tập trung ở các yếu tố so với Malaysia, Philippines thì mức độ tuân thủ của các công ty niêm yết ở Việt Nam là kém nhất và đặc biệt là đối với BCTC quý II. Bên cạnh đó tác giả còn có nghiên cứu àn v lý thuyt khung áp dng trong các nghiên cu v công b thông tin trong BCTCTạp chí Kế toán & Kiểm toán.

13 Bảng 1.1 Tổng hợp các nghiên cứu nước ngoài STT Tác giả Năm Tên đề tài và kết quả nghiên cứu 1 Ettredge et al. 2000  timing of adjustments to quarterly earnings. Journal of Accounting Research 38 (1): 195–207. Nghiên cứu đánh giá của kế toán về thời điểm điều chỉnh thu nhập hàng quý. Kết quả chỉ ra rằng thu nhập hàng quý được đánh giá kịp thời sẽ chuyển các điều chỉnh từ quý IV sang các quý khác. 2 Jan Barton and Paul J. Simko 2002 The Balance Sheet as an Earnings Management Constraint. The Accounting Review: Supplement 2002, Vol. 77, No. s-1, pp. 1-27. Nghiên cứu về bảng CĐKT dưới sự ràng buộc của thu nhập. Kết quả nghiên cứu chỉ ra được các ảnh hưởng của các biến đến ĐTC của BCTC. 3 Glaum, Lichtblau và Lindemann 2004 The Extent of Earnings Management in the U.S. and Germany. Journal of International Accounting Research: Fall, Vol. 3, No. 2, pp. 45-77. Nghiên cứu về quản lý thu nhập giữa các công ty tại Mỹ và Đức. Kết quả nghiên cứu cho thấy xu hướng quản lý thu nhập của các DN phụ thuộc vào đặc điểm của DN như  4 J.R. Graham et al 2005 The Economic Implications Of Corporate Financial Reporting. Journal of Accounting and Economics Volume 40, Issues 13, December 2005, Pages 3-73. Nghiên cứu chỉ ra ý nghĩa kinh tế của BCTC doanh nghệp. Kết quả cho thấy hai tiêu chuẩn Lợi nhuận hàng quý và sự so sánh cùng với quý của năm trước là nhân tố được coi là quan trọng. 5 j.Efrim.Boritz 2006 Why Do Firms Voluntarily Have Interim Financial Statements Reviewed by Auditors?. School of Accountancy University of Waterloo Waterloo. Nghiên cứu đề cập đến đặc điểm của các DN về các quyết định tự nguyện của họ đối với việc kiểm toán BCTC. Kết quả nghiên cứu cung cấp bằng chứng ủng hộ các giả thuyết rằng  

14       quý. 6 Rahman, Tày, Ong, và Cai 2007 Quarterly Reporting In A Voluntary Disclosure Environment: Its benefits, drawbacks and determinants. The International Journal of Accounting, Volume 42, Issue 4, December 2007, Pages 416-442. Nghiên cứu về Báo cáo hàng quý trong môi trường công bố thông tin tự nguyện: Lợi ích hạn chế và yếu tố quyết định của nó. Kết quả cho thấy có sự ít điều chỉnh hơn trong Báo cáo quý IV. 7 Dechow và các cọng s 2010 Understanding earning quality: A review of the proxies, their determinants and their consequences. Journal of Accounting and Economics, 50: 344-401. Nghien cứu về đo luờng chất luợng lợi nhuạn, các nhan tố ảnh huởng và kết quả của chất luợng lợi nhuạn. Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra 6 nhóm nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng lợi nhuận và chất lượng BCTC. 8 Karen Lightstone và cộng s 2012  CAAA/ACPC, AP Vol. 11 No. 4 — PC vol. 11, no 4 (2012) pages 297–313. Nghiên cứu về chất lượng của thông tin kế toán giữa niên độ, dựa trên nền tảng nghiên cứu của Boritz (2006). Kết quả nghiên cứu cho thấy sự ảnh hưởng của các nhân tố đến BCTC giữa niên độ: Công ty kiểm toán, biến động của thu nhập, doanh thu ròng, 9 Gajevszky 2015 Assessing Financial Reporting Quality: Evidence from Romania. Audit Financiar. 2015, Vol. 13 Issue 121, p69-80. 12p. Nghiên cứu đo lường chất lượng BCTC thông qua chất lượng lợi nhuận bằng mô hình biến kế toán dồn tích. ( 

15 Bảng 1.2 Tổng hợp các nghiên cứu trong nước STT Tác giả Năm Nội dung nghiên cứu 1 Nguyễn Phúc Sinh 2008 Nâng cao tính hu ích ca BCTC doanh nghip Vit n hin nay. Tạp chí Khoa học và ứng dụng (22-25). Nghiên cứu đã đưa ra kết quả cho thấy những hạn chế nội tại của hệ thống kế toán và tác động của các nhân tố môi trường đến BCTC doanh nghiệp. 2 Đường Nguyễn Hưng 2013 Hành vi qun tr li nhu i vi thông tin li nhun c công b trên BCTC. Tạp chí Kế toán và Kiểm toán (49). Nghiên cứu làm rõ bản chất của hành vi quản trị lợi nhuận, cở sở và mục đích của hành vi quản trị lợi nhuận. Kết quả cho thấy hành vi quản trị lợi nhuận có ảnh hưởng đến việc sử dụng thông tin. 3 Phạm Quốc Thuần, La Xuân Đào 2016    Tạp chí phát triển KH & CN (61-70). Nghiên cứu cho thấy các nhân tố tác động đến chất lượng thông tin BCTC bao gồm:       4 Phan Thị Hằng Nga và Phan Thị Trà Mỹ 2017 Các yu t n công b thông tin trên BCTC ca doanh nghip. Nghiên cứu bao gồm 12 biến, được thực hiện phân tích theo mô hình OLS, kết quả cho thấy có 6 nhân tố ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin lần lượt: Kh  sinh li; Hiu sut s dng tài sn; T l c l u hành; Thi gian hong; Kim c lp. 5 Nguyễn Hữu Cường 2015 C         : Tn ti và gii pháp. Tạp chí Kinh tế và Phát triển (82-90). Nghiên cứu về tồn tại và giải pháp của việc công bố thông tin trong BCTC giữa niên độ của các CTNY trên TTCK Việt Nam thông qua 7 chỉ tiêu được đề cập:  

16        Công   Kết quả nghiên cứu cho thấy mức độ tuân thủ ở Việt Nam thấp hơn so với Malaysia, Philippines đối với BCTC quý II. (  1.3 Nhận xét tổng quan và khe hổng nghiên cứu Các nghiên cứu nước ngoài: Qua các nghiên cứu về chất lượng, độ tin cậy của BCTC, BCTC giữa niên độ thể hiện các khía cạnh nghiên cứu có nhiều điểm khác nhau như: Nghiên cứu Ettredge et al (2000) nghiên cứu về thời điểm điều chỉnh thu nhập hàng quý; Jan Barton and Paul J. Simko (2002) nghiên cứu về bảng cân đối kế toán về sự ràng buộc của thu nhập. Hay nghiên cứu của Glaum, Lichtblau và Lindemann (2004) nghiên cứu quản lý thu nhập giữa các công ty…hay các nghiên cứu khác được tác giả tổng hợp. Kế thừa từ các nghiên cứu trước thì các nghiên cứu càng về sau có lý thuyết và cấu trúc nội dung được trình bày một cách rõ ràng hơn, có độ tin cậy cao hơn. Tuy nhiên vẫn có nhiều điểm khác nhau do được tìm hiểu và nghiên cứu trên các quốc gia khác nhau. Và các nghiên cứu đa phần sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng. Các nghiên cứu trong nước: Ở Việt Nam thì hầu hết các nghiên cứu tập trung vào BCTC của năm và các báo cáo cũng đi sâu và nghiên cứu về yếu tố chất lượng, các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng của một BCTC. Nhưng chưa có một nghiên cứu nào làm rõ được ĐTC của một BCTC giữa niên độ như nghiên cứu của đường Nguyễn Hưng (2013) về hành vi quản trị lợi nhuận, nghiên cứu Phạm Quốc Thuần (2016), của Phan Thị Hằng Nga & Phan Thị Trà Mỹ (2017), …Các nghiên cứu đều sử dụng các số liệu tổng hợp cuối năm từ các báo cáo. Bên cạnh đó cũng có nghiên cứu của Nguyễn Hữu Cường đề cập đến BCTC giữa niên độ đề cập đến các chỉ tiêu được công bố về mức độ tuân thủ theo quy định. Khe hổng của nghiên cứu:

17 Thông qua các nghiên cứu trong và ngoài nước tác giả thấy được những điểm mạnh mà các nghiên cứu trước đã đưa ra ở nhiều khía cạnh khác nhau. Bên cạnh đó cũng thấy rõ được một số khe hổng trong tình hình thực hiện tại Việt Nam chưa đi sâu vào việc đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến ĐTC của BCTC giữa niên độ một cách cụ thể: - Ít các nghiên cứu về ĐTC của BCTC. - Các nghiên cứu chưa đi sâu vào nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến ĐTC của BCTC giữa niên độ mà chủ yếu nghiên cứu đến BCTC năm, hay nghiên cứu về các khía cạnh khác nhau. - Nghiên cứu về BCTC giữa niên độ thì mức độ phức tạp cao hơn, ít thông tin và ít được quan tâm nhiều như BCTC năm. Trên cơ sở kế thừa và chọn lọc để xây dựng và áp dụng mô hình nghiên cứu thích hợp vào Việt Nam. Đồng thời thực hiện đề tài nghiên cứu có tính mới và khác biệt. Do đó tác giả đã lựa chọn đề tài nghiên cứu về:       . Bài nghiên cứu sẽ đi sâu vào nghiên cứu đánh giá về các nhân tố ảnh hưởng đến ĐTC của BCTC giữa niên độ tại Việt Nam. 1.4 Định hướng nghiên cứu Với mục tiêu nghiên cứu chính là nhận diện các nhân tố ảnh hưởng đến ĐTC của BCTC giữa niên độ và chỉ ra được mức độ tác động của các nhân tố đến ĐTC của BCTC. Để có thể thực hiện được mục tiêu đề ra tác giả sẽ dựa vào những nghiên cứu trước đây, dựa vào các lý thuyết liên quan để làm cơ sở cho việc xác định các nhân tố, cũng như đánh giá được các ảnh hưởng của từng nhân tố đến ĐTC của BCTC giữa niên độ, mức độ ảnh hưởng của các nhân tố. Tác giả đề xuất ra mô hình nghiên cứu và thực hiện các phân tích để đưa ra kết quả và hàm ý nghiên cứu cho phù hợp cho đề tài.

18 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 c tác gi trình bày tng quan v các nghiên cc ngoài  tin cy cc th hin qua các yu t nào. D  c, tác gi s k tha và chn lc t các nghiên cu  xây du cho bài làm. Tác gi n thy rng có nhiu nghiên cc ngoài cc tip thu và nghiên cu m rng ti Vit Nam. Có nhiu yu t  tin cy ca mt BCTC t BCTC gi. Bài nghiên cu này s tp trung da vào mt s các nhân t   c ng ca nhng nhân t o nên mt BCTC có cao.

19 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ĐTC và chất lượng BCTC là yếu tố rất quan trọng đối với những người sử dụng thông tin và các NĐT. Giúp công ty có thể tạo lập được niềm tin với các nhà đầu tư và các đối tác kinh doanh. Nội dung chính của chương sẽ đi vào làm rõ các định nghĩa, khái niệm liên quan đến chất lượng và độ tin cậy của BCTC, các lý thuyết liên quan. Bố cục chương sẽ gồm các phần:  Trình bày một số vấn đề chung về độ tin cậy và chất lượng của BCTC.  Trình bày tổng quan về rổ cổ phiếu VN100.  Trình bày lý thuyết liên quan đến độ tin cậy BCTC.  Xây dựng các nhân tố chính liên quan đến mô hình nghiên cứu. 2.1 Các vấn đề liên quan đến BCTC giữa niên độ 2.1.1 Khái niệm về BCTC, BCTC giữa niên độ 2.1.1.1 Khái niệm về BCTC Theo chuẩn mực kế toán Việt Nam số 01 năm 2012 (VAS01) BCTC phản ánh tình hình tài chính của doanh nghiệp bằng cách tổng hợp các nghiệp vụ kinh tế, tài chính có cùng tính chất kinh tế thành các yếu tố của BCTC. Các yếu tố liên quan trực tiếp đến việc xác định tình hình tài chính trong bảng CĐKT là Tài sản, Nợ phải trả và Vốn chủ sở hữu. Các yếu tố liên quan trực tiếp đến đánh giá tình hình và kết quả kinh doanh trong BCKQHĐKD là Doanh thu, Thu nhập khác, Chi phí và Kết quả kinh doanh. Là các thông tin kinh tế được kế toán viên trình bày dưới dạng bảng biểu, cung cấp các thông tin về tình hình tài chính, tình hình kinh doanh và các luồng tiền của doanh nghiệp đáp ứng các cầu cho những người sử dụng chúng trong việc đưa ra các quyết định về kinh tế. BCTC phản ánh tổng quát về tình hình tài chính, kết quả kinh doanh và dòng tiền lưu chuyển của doanh nghiệp. Đáp ứng nhu cầu về số đông những người sử dụng thông tin trong việc đưa ra các quyết định kinh tế. Là công cụ hữu ích cho việc đánh giá tình hình tài chính của một DN, là cơ sở để so sánh với các đối thủ cạnh tranh khác.