Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể ” Vật lí 10 THPT
6,072
974
177
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Nguyễn Thị Hồng
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM
TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG “CHẤT RẮN VÀ
CHẤT LỎNG. SỰ CHUYỂN THỂ”
VẬT LÍ 10 THPT
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Thành phố Hồ Chí Minh – 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Nguyễn Thị Hồng
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM
TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG “CHẤT RẮN VÀ
CHẤT LỎNG. SỰ CHUYỂN THỂ”
VẬT LÍ 10 THPT
Chuyên nghành : Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Vật lí
Mã số : 8140111
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. NGUYỄN MẠNH HÙNG
Thành phố Hồ Chí Minh – 2019
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục với đề tài “Tổ chức hoạt
động trải nghiệm trong dạy học chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” Vật
lí 10 THPT” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nghiên
cứu
nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng công bố trong bất kì công trình
nào
khác. Các thông tin tham khảo và trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn
gốc.
.
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Hồng
LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận văn, tôi đã gặp
không ít những khó khăn, nhưng tôi luôn nhận được rất nhiều sự giúp đỡ nhiệt
tình
và sự hướng dẫn tâm huyết của thầy cô, bạn bè và gia đình.
Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Mạnh
Hùng - người hướng dẫn khoa học, đã tận tình hướng dẫn, động viên khích lệ và
giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn thạc sĩ.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa Vật lí, phòng sau đại
học trường Đại học Sư phạm Tp.HCM và các thầy cô khoa Vật lí trường Đại học Sư
phạm Hà Nội đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu
để
hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy cô giáo và các em học
sinh ở trường THPT Nguyễn Hữu Thọ, đặc biệt là phụ huynh và học sinh lớp 10A3
đã nhiệt tình hợp tác, tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình thực nghiệm
sư
phạm.
Tôi cũng vô cùng biết ơn gia đình, bạn bè đã luôn cổ vũ động viên tôi trong
suốt quá trình học tập và nghiên cứu đề tài này.
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 19 tháng 9 năm 2019
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Hồng
MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các hình vẽ
MỞ ĐẦU
..............................................................................................................
1
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI
NGHIỆM MÔN VẬT LÍ Ở TRƯỜNG THPT NHẰM PHÁT
TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC
SINH
.....................................................................................................
5
1.1. Năng lực giải quyết vấn đề
...............................................................................
5
1.1.1. Khái niệm năng lực
....................................................................................
5
1.1.2. Khái niệm năng lực giải quyết vấn đề
....................................................... 7
1.1.3. Cấu trúc và các biểu hiện hành vi của NL GQVĐ
.................................... 8
1.1.4. Năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học Vật lí (VL)
............................ 11
1.1.5. Định hướng đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS.............
12
1.1.6. Đánh giá năng lực giải quyết vấn đề của học sinh
.................................. 15
1.2. Hoạt động trải nghiệm
....................................................................................
22
1.2.1. Khái niệm hoạt động
................................................................................
22
1.2.2. Trải nghiệm
..............................................................................................
22
1.2.3. Hoạt động trải nghiệm
............................................................................. 23
1.2.4. Hoạt động trải nghiệm trong dạy học
...................................................... 25
1.2.5. Hoạt động trải nghiệm trong dạy học Vật lí
............................................ 27
1.2.6. Hình thức và phương pháp tổ chức HĐTN trong dạy học Vật lí ............
28
1.2.7. Đánh giá hoạt động trải nghiệm
.............................................................. 31
1.2.8. Đánh giá sự phát triển NL GQVĐ của học sinh qua hoạt động trải
nghiệm
.....................................................................................................
33
1.3. Cơ sở thực tiễn của đề tài
...............................................................................
34
1.3.1. Mục đích khảo sát
....................................................................................
34
1.3.2. Nội dung khảo sát
...................................................................................
34
1.3.3. Phương pháp và đối tượng điều tra
.......................................................... 34
1.3.4. Kết quả khảo sát
......................................................................................
35
Kết luận chương 1
....................................................................................................
44
Chương 2. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC
CHƯƠNG “CHẤT RẮN VÀ CHẤT LỎNG. SỰ CHUYỂN
THỂ” VẬT LÍ 10 THPT.
................................................................. 45
2.1. Phân tích cấu trúc nội dung dạy học chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự
chuyển thể”
....................................................................................................
45
2.1.1. Cấu trúc nội dung của chương
................................................................. 45
2.1.2. Chuẩn kiến thức, kĩ năng chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển
thể”
..........................................................................................................
46
2.2. Quy trình tổ chức HĐTN nhằm phát triển NL GQVĐ của HS .....................
48
2.2.1. Quy trình chung tổ chức HĐTN nhằm phát triển NL GQVĐ của HS .... 48
2.2.2. Biểu hiện của NL GQVĐ trong các hoạt động của hai chủ đề ...............
56
2.2.3. Chủ đề 1: Nến_Nghệ thuật và sức khỏe
.................................................. 58
2.2.4. Chủ đề 2: Muối _ Món quà của biển
....................................................... 70
2.2.5. Công cụ đánh giá năng lực GQVĐ của HS
............................................. 89
Kết luận chương 2
....................................................................................................
95
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ
PHẠM.............................................................. 96
3.1. Mục đích, đối tượng, thời gian, địa diểm và phương pháp thực nghiệm sư
phạm
..............................................................................................................
96
3.1.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm
.............................................................. 96
3.1.2. Nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm
....................................................... 96
3.1.3. Địa điểm, đối tượng và thời gian thực nghiệm sư phạm
......................... 96
3.1.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
........................................................ 96
3.2. Kế hoạch thực nghiệm.
..................................................................................
97
3.3. Những thuận lợi và khó khăn trong quá trình thực nghiệm
........................... 99
3.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm
..................................................................... 101
3.4.1. Tóm tắt những diễn biến chính của quá trình thực nghiệm sư phạm .... 101
3.4.2. Đánh giá định tính sự phát triển NL GQVĐ của HS qua hai chủ đề..... 110
3.4.3. Đánh giá định lượng sự phát triển NL GQVĐ của HS qua hai chủ đề. 112
Kết luận chương 3
..................................................................................................
126
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
..............................................................................
128
TÀI LIỆU THAM KHẢO
....................................................................................
130
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Thứ tự
Chữ viết tắt
Chữ viết đầy đủ
1
HĐTN
Hoạt động trải nghiệm
2
NL
Năng lực
3
GQVĐ
Giải quyết vấn đề
4
NL GQVĐ
Năng lực giải quyết vấn đề
5
GV
Giáo viên
6
HS
Học sinh
7
TNSP
Thực nghiệm sư phạm
8
TN
Thực nghiệm
9
THPT
Trung học phổ thông
10
VL
Vật lí
11
DHVL
Dạy học Vật lí
12
ĐG
Đánh giá
13
CT
Chương trình
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Cấu trúc của NL GQVĐ
......................................................................... 8
Bảng 1.2. Các thành tố và các chỉ số hành vi của NL GQVĐ trong DHVL ......... 11
Bảng 1.3. So sánh đánh giá theo năng lực và đánh giá kiến thức, kĩ năng
........... 13
Bảng 1.4. Bảng tham chiếu đánh giá NL GQVĐ của HS trong dạy học Vật lí .... 19
Bảng 1.5. Tần suất sử dụng các thiết bị, hình thức, phương pháp trong quá
trình dạy học
.........................................................................................
35
Bảng 1.6. Tần suất GV sử dụng các phương pháp trong quá trình dạy học VL ... 39
Bảng 1.7. Mức độ hứng thú của học sinh với các phương pháp dạy học Vật lí ... 41
Bảng 2.1. Chuẩn kiến thức, kĩ năng chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển
thể”
........................................................................................................
46
Bảng 2.2. Biểu hiện của NL GQVĐ trong các hoạt động của chủ đề 1
................ 57
Bảng 2.3. Biểu hiện của NL GQVĐ trong các hoạt động của chủ đề 2
................ 57
Bảng 2.4. Rubric đánh giá năng lực GQVĐ của HS
............................................. 89
Bảng 2.5. Phiếu đánh giá NNL GQVĐ của các thành viên trong nhóm ..............
92
Bảng 2.6. Phiếu đánh giá NNL GQVĐ của cá nhân
............................................. 93
Bảng 3.2. Bảng tổng kết mức độ đạt được của các chỉ số hành vi NL GQVĐ ở
chủ đề 1
...............................................................................................
119
Bảng 3.3. Bảng tổng hợp điểm số hành vi của 35 HS đạt được ở chủ đề 1 ........
120
Bảng 3.4. Bảng tổng kết mức độ đạt được của các chỉ số hành vi NL GQVĐ ở
chủ đề 2
...............................................................................................
121
Bảng 3.5. Bảng tổng hợp điểm số hành vi của 35 HS đạt được ở chủ đề 2 ........
122
DANH MỤC HÌNH VẼ
Hình 1.1. Mức độ chú trọng của GV đối với sự phát triển các NL của HS ..........
36
Hình 1.2. Đánh giá của GV về tầm quan trọng của việc phát triển NL GQVĐ
của HS.
..................................................................................................
36
Hình 1.3. Đánh giá những khó khăn trong việc phát triển NL GQVĐ của HS .... 37
Hình 1.4. Đánh giá của GV về mức độ phù hợp của hình thức tổ chức HĐTN
để phát triển NL GQVĐ của HS
........................................................... 38
Hình 1.5. Đánh giá của GV về mức độ phù hợp của hình thức tổ chức HĐTN
trong dạy học chương “Chất rắn, chất lỏng. Sự chuyển thể” ............... 39
Hình 1.6. Kết quả khảo sát mục đích của HS khi học môn Vật lí
........................ 41
Hình 1.7. Quan điểm của HS về sự cần thiết phát triển NL GQVĐ qua các bài
học
.........................................................................................................
42
Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể”
.......... 45
Hình 3.1. So sánh HS đạt các mức độ của hành vi Tìm hiểu vấn đề
.................. 123
Hình 3.2. So sánh HS đạt các mức độ của hành vi đề xuất giải pháp
................ 123
Hình 3.3. So sánh HS đạt các mức độ của hành vi thực hiện giải pháp
............. 124
Hình 3.4. So sánh HS đạt các mức độ của hành vi đánh giá giải pháp
.............. 124