Luận văn: Một số giải pháp thu hút vốn đầu tư nước ngoài qua thị trường chứng khoán Việt Nam

57 trong nước; cho phép các quỹ đầu tư chứng khoán nước ngoài tham gia thị trường chứng khoán Việt Nam. - Nâng cao chất lượng hoạt động của các Trung tâm giao dịch Chứng khoán, Sở giao dịch Chứng khoán và Trung tâm Lưu ký Chứng khoán. + Đưa hệ thống giao dịch tự động hiện đại tại Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Tp. Hồ Chí Minh vào vận hành. Kết nối mạng diện rộng giữa hệ thống giao dịch của Trung tâm Giao dịch Chứng khoán với các công ty chứng khoán thành viên. Xây dựng hệ thống giám sát tự động kết nối với các hệ thống giao dịch, công bố thông tin, lưu ký, thanh toán. + Đảm bảo có hệ thống công bố thông tin có thể truyền phát rộng và truy cập dễ dàng cho các đối tượng tham gia thị trường, đặc biệt là các nhà đầu tư. Mở rộng phạm vi thông tin cần công bố trên cơ sở xây dựng cơ sở dữ liệu thông tin đầy đủ. + Tự động hoá hệ thống lưu ký và thanh toán bù trừ chứng khoán. Thực hiện dịch vụ lưu ký cho các chứng khoán chưa niêm yết. Giảm thời gian thanh toán giao dịch chứng khoán nhằm nâng cao tính thanh khoản cho thị trường. Thực hiện nối mạng giữa các thành viên lưu ký và Trung tâm giao dịch Chứng khoán để cung cấp chính xác, kịp thời những thông tin về người sở hữu chứng khoán. - Nâng cao chất lượng hoạt động của thị trường chứng khoán + Áp dụng biện pháp cưỡng chế thực thi quy định về quản trị công ty theo thông lệ quốc tế đối với các công ty niêm yết, các công ty chứng khoán, các công ty quản lý quỹ đầu tư và chế độ công bố thông tin theo luật định. + Tăng số lượng và nâng cao chất lượng nhân viên thực hiện nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán; các công ty chứng khoán phải thực thi quy tắc đạo đức nghề nghiệp. + Mở rộng mạng lưới cung cấp dịch vụ Lưu ký chứng khoán trong phạm vi cả nước; chú trọng cấp giấy phép hoạt động Lưu ký chứng khoán cho các ngân hàng thương mại đủ điều kiện. + Nâng cao chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính của tổ chức phát hành, niêm yết và kinh doanh chứng khoán. - Nâng cao năng lực quản lý nhà nước đối với thị trường chứng khoán + Tăng cường năng lực quản lý nhà nước bảo đảm sự quản lý linh hoạt, nhạy bén đối với thị trường chứng khoán. Nhà nước thực hiện điều chỉnh, điều tiết thị trường thông qua các chính sách, công cụ kinh tế tài chính- tiền tệ như chính sách thuế, lãi suất, đầu tư và các công cụ tài chính khác.

58 + Phối hợp chặt chẽ giữa Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước va các cơ quan hữu quan trong việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của công tác quản lý thị trường chứng khoán. + Xây dựng và áp dụng các tiêu chí giám sát hoạt động của thị trường chứng khoán; phát triển kỹ năng giám sát thích hợp để phát hiện được các giao dịch bất thường; nâng cao kỹ năng điều tra chuyên sâu các giao dịch nội gián, thao túng giá cả. + Phối hợp giữa công tác giám sát và công tác thanh tra, kiểm tra việc tuân thủ pháp luật của các thành viên thị trường và áp dụng nghiêm các chế tài dân sự, hình sự đối với các hành vi vi phạm pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán. - Đẩy mạnh hoạt động và tăng cường vai trò của Hiệp hội ngành chứng khoán trong việc hỗ trợ cơ quan quản lý nhà nước trên các phương diện: xây dựng khuân khổ pháp lý, đào tạo nhân lực, giám sát sự tuân thủ quy định pháp luật của các thành viên tham gia thị trường và phát triển thị trường chứng khoán. - Tăng cường hợp tác quốc tế Hợp tác quốc tế trên các mặt tư vấn xây dựng chính sách phát triển và quản lý thị trường; xây dựng khuôn khổ pháp luật cho thị trường chứng khoán; đào tạo đội ngũ cán bộ, công chức quản lý; từng bước mở cửa và hội nhập với các thị trường chứng khoán thế giới theo lộ trình đã cam kết. - Tăng cường công tác đào tạo, nghiên cứu và thông tin tuyên truyền + Xây dựng và phát triển Trung tâm Nghiên cứu và Bồi dưỡng nghiệp vụ chứng khoán và thị trường chứng khoán thành đơn vị có đủ điểu kiện và khả năng nghiên cứu về thị trường chứng khoán; đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý thị trường chứng khoán, hợp tác với các trường đại học, các cơ sở nghiên cứu trong và ngoài nước trong hoạt động nghiên cứu, đào tạo cơ bản và nâng cao kiến thức về thị trường vốn. + Đa dạng hoá hình thức đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ nhằm đáp ứng nhu cầu của các đối tượng và thông tin tuyên truyền, phổ biến kiến thức về thị trường chứng khoán cho công chúng. - Kinh phí và cơ sở vật chất kỹ thuật cho thị trường chứng khoán: Nhà nước bảo đảm cơ sở vật chất, kỹ thuật và chi phí hoạt động cho các Trung tâm Giao dịch Chứng khoán, Sở Giao dịch Chứng khoán, Trung tâm Lưu ký. Đồng thời khuyến khích huy động các nguồn lực trong nước, nguồn tài trợ của nước ngoài, nguồn của các tổ chức cá nhân tham gia thị trường để phát triển các tổ chức cung cấp dịch vụ hỗ trợ hoạt động phát hành và giao dịch chứng khoán.

59 II. NHỮNG ĐIỀU KIỆN THUẬN LỢI VÀ KHÓ KHĂN CỦA VIỆT NAM TRONG THU HÚT VỐN ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI QUA TTCK 1. Những điều kiện thuận lợi Có thể nói Việt Nam là một thị trường khá hấp dẫn đối với người nước ngoài do có những điều kiện thuận lợi cả về mặt kinh tế vĩ mô và cơ chế chính sách. Những điều kiện thuận lợi đó có thể nêu cụ thể như sau: 1.1 Điều kiện chính trị ổn định Trong một thời gian dài, Việt Nam được xem là một quốc gia có tình hình chính trị nội bộ rất ổn định, hứa hẹn tính nhất quán trong chính sách phát triển quốc giá nói chung cũng như trong chính sách đối với đầu tư nước ngoài nói riêng. Những nỗ lực của Việt Nam trong việc giữ gìn trật tự an toàn xã hội qua cuộc khủng hoảng Châu Á được đánh giá cao. Đặc biệt trong thời gian gần đây, tình hình ở nhiều nước bị chao đảo do nạn khủng bố và nội chiến thì Việt Nam được giới đầu tư đánh giá là một điểm đến an toàn. Lượng doanh nhân vào Việt Nam tìm cơ hội làm ăn và khách du lịch trong thời gian gần đây tăng mạnh. Đây là một trong những điều kiện thuận lợi ở tầm vĩ mô mà Việt Nam cần phải khai thác một cách triệt để để thu hút các nguồn đầu tư nước ngoài, trong đó có đầu tư qua thị trường chứng khoán. 1.2. Tình hình kinh tế phát triển Như đã phân tích ở phần trước, mặc dù còn nhiều thách thức trong việc phát triển bền vững, nhưng tình hình kinh tế vĩ mô của Việt Nam nhìn chung là thuận lợi. Mức tăng trưởng bình quân GDP hơn một thập kỷ qua là khá cao trong khi lạm phát được kiềm chế ở mức thấp. Việt Nam đã rất nỗ lực hạn chế ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính – tiền tệ châu Á và nhanh chóng phục hồi với mức tăng GDP trong các các năm 2000, 2001 và 2002 là 6,7%, 6,8% và 7%, và ước tính năm 2003 là 7,2%. Tỷ lệ tiết kiệm và đầu tư đều có xu hướng tăng đáng kể, bội chi ngân sách được kiểm soát ở mức dưới 5%. Với những điều kiện mới được tạo ra sau khi ban hành Luật khuyến khích đầu tư trong nước, Luật doanh nghiệp… các thành phần kinh tế đều có những bước phát triển mới. Điều kiện kinh tế vĩ mô thuận lợi hứa hẹn mức lợi nhuận cao và ổn định cho các khoản đầu tư phát triển, tạo ra một lực “kéo” hấp dẫn đối với các nguồn vốn đầu tư nước ngoài, nhất là nguồn FDI và FPI. 1.3. Cải cách cơ cấu được chú trọng Trong những năm gần đây cải cách cơ cấu được Chính phủ đặc biệt chú trọng với sự giúp đỡ của các chuyên gia kinh tế từ các tổ chức quốc tế như IMF, WB, ADB và Chính

60 phủ nhiều nước. Đây là một phần trong chiến lược phát triển kinh doanh quốc gia, đồng thời chuẩn bị cho việc hội nhập với quốc tế và khu vực. Trong công cuộc cải cách cơ cấu có 2 lĩnh vực đang được chú trọng và có tác động trực tiếp đến việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài qua thị trường chứng khoán là: - Cải cách hệ thống ngân hàng- tài chính với mục tiêu chủ yếu là tập trung huy động mọi nguồn lực và sử dụng hiệu quả vào các dự án phát triển. Tổ chức và hoạt động của hệ thống ngân hàng thương mại được đặc biệt chú trọng nhằm xây dựng một hệ thống ngân hàng thương mại có tình hình tài chính lành mạnh, hoạt động hiệu quả, từng bước mở rộng và nâng cao chất lượng các dịch vụ ngang tầm với khu vực. M ột hệ thống ngân hàng- tài chính lành mạnh sẽ giúp cho việc chu chuyển vốn qua biên giới được dễ dàng, an toàn và hiệu quả, có thể đáp ứng ngày càng tốt hơn các yêu cầu về đầu tư của người nước ngoài vào Việt Nam. - Thúc đẩy khu vực tư nhân là một chính sách nhất quán được Chính phủ rất quan tâm. Trong những năm gần đây, khu vực kinh tế tư nhân phát triển mạnh và đã thực sự trở thành mộ t động lực đáng kể góp phần tăng trưởng GDP. Số doanh nghiệp tư nhân thành lập mới tăng vọt sau khi Luật doanh nghiệp được ban hành. Chương trình cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước tuy có chậm lại trong mấy năm gần đây nhưng hứa hẹn sẽ có những bước đột phá mới. Sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân chính là điều kiện thuận lợi để các nhà đầu tư nước ngoài tham gia đầu tư dưới nhiều hình thức, trong đó có cả hình thức đầu tư qua thị trường chứng khoán. 1.4. Chính sách đối với người đầu tư nước ngoài đã rõ ràng. Có thể còn nhiều vấn đề phải bàn về mức độ mở cửa và ưu tiên cho đầu tư của nước ngoài vào thị trường chứng khoán Việt Nam, nhưng các điều kiện liên quan cho đến thời điểm này đều đã được quy định rõ ràng. Các qui định này bao gồm: - Ngành nghề người nước ngoài được tham gia góp vốn gồm: ngành dệt may, sản xuất giày dép, chế biến da, sản xuất chế biế n nông lâm thuỷ sản, ngành sản xuất hàng tiêu dùng khác, ngành xây dựng và vật liệu xây dựng, ngành vận tải đường bộ, đường thuỷ nội địa, vận tải hàng hoá bằng Container, ngành sản xuất đồ dùng học tập, ngành sản xuất đồ chơi trẻ em, ngành thương mại dịch vụ khách sạn, ngành sản xuất cơ khí, các doanh nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu thuộc các ngành hàng quy định trên. - Mức tối đa người nước ngoài được nắm giữ cổ phiếu đang lưu hành của một tổ chức phát hành (từ 20% nay vừa mới nâng lên 30%).

61 - Quy định qui trình thủ tục đầu tư và quản lý ngoại hối. Với các quy định hiện hành, việc đầu tư của người nước ngoài vào thị trường chứng khoán Việt Nam được mô tả như sau: người nước ngoài muốn đầu tư vào TTCK Việt Nam phải mở một tài khoản giao dịch tại một thành viên lưu ký nước ngoài (một ngân hàng thương mại nước ngoài được công nhân là thành viên lưu ký của Trung tâm giao dịch chứng khoán). Thành viên lưu ký nước ngoài liên hệ với Trung tâm giao dịch chứng khoán để xin mã số giao dịch, đồng thời là người đại diện cho người đầu tư đặt lệnh giao dịch thông qua công ty chứng khoán. Số ngoại tệ do người đầu tư chuyển vào để đầu tư chứng khoán được thành viên lưu ký mua lại. Khi người đầu tư muốn chuyển lợi nhuận về nước, thành viên lưu ký bán lại ngoại tệ cho người đầu tư và thực hiện chuyển tiền về nước sau khi người đầu tư thực hiện xong các nghĩa vụ về thuế, phí theo quy định. - Các loại thuế, phí người nước ngoài có nghĩa vụ phải nộp khi đầu tư và rút vốn. Hiện nay, thuế lợi nhuận do đầu tư chứng khoán của cá nhân đầu tư nước ngoài đang được miễn như đối với cá nhân đầ u tư trong nước, còn phí chuyển lợi nhuận và vốn về nước đang được áp dụng ở mức 5% như đối với các giao dịch ngoại hối thông thường khác. Có thể nói rằng quy định như trên là rõ ràng, người nước ngoài hiểu rõ được “luật chơi”, nhưng còn nhiều hạn chế và bất cập trong quá trình thực hiện mà chúng ta phải phân tích ở phần tiếp theo. 2. Khó khăn Bên cạnh những thuận lợi đã nêu trên, việc thu hút và quản lý vốn đầu tư nước ngoài vào thị trường chứng khoán Việt Nam còn có nhiều khó khăn và hạn chế cần phải được khắc phục từng bước. Có thể phân chia những khó khăn và hạn chế này theo các nhóm vấn đề. 2.1.Về mặt vĩ mô Bên cạnh những tiến bộ đã đạt được, người đầu tư nước ngoài nói chung vẫn lo ngại về tình hình cơ sở hạ tầng, thủ tục hành chính rườm ra và nạn tham nhũng lan tràn ở Việt Nam. Nhiều người cho rằng, những hạn chế nêu trên ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư nói chung. Đặc biệt nạn tham nhũng cộng với việc ban quản lý doanh nghiệp không công bố thông tin đầy đủ và kịp thời cho cổ đông đã làm ảnh hưởng đến lòng tin của công chúng đầu tư nước ngoài. Các nhà đầu tư nước ngoài còn e ngại việc Ban lãnh đạo công ty có thể sử dụng đồng vốn đầu tư của họ và lợi nhuận của công ty vào những mục đích không bình thường.

62 2.2. Thị trường chứng khoán còn nhỏ bé về quy mô Cho đến nay thị trường mới có 22 công ty niêm yết với tổng giá trị cổ phiếu niêm yết là gần 1,1 nghìn tỷ đồng tính theo mệnh giá, trong đó cổ phiếu do nhà nước nắm giữ chiếm gần 1/3. Trong tương lai gần, số công ty niêm yết sẽ tăng do tốc độ cổ phần hoá được đẩy mạnh và có thêm thị trường chứng khoán cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, nhưng quy mô của thị trường chưa thể tăng nhanh và mạnh trong tương lai gần và chưa thực sự có ảnh hưởng tới nền kinh tế. Bên cạnh đó, chính sách của Chính phủ cũng chưa thể mở cửa hoàn toàn cho người đầu tư nước ngoài do điều kiện và trình độ quản lý vĩ mô chưa theo kịp. Vì những lý do trên “khoảng sân” dành cho đầu tư nước ngoài chưa thật lớn và còn thiếu sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tư lớn, nhất là các quỹ đầu tư có quy mô toàn cầu. 2.3. Thiếu thông tin Mặc dù mối quan tâm của các nhà đầu tư nước ngoài ngày càng tăng, nhưng việc tìm kiếm thông tin về thị trường chứng khoán Việt Nam của người nước ngoài còn gặp nhiều khó khăn và bất cập vì một số lý do sau: - Thiếu thông tin bằng tiếng nước ngoài. Các công ty niêm yết và chưa niêm yết thông thường chỉ chuẩn bị tài liệu bằng tiếng Anh để phục vụ cho việc giới thiệu, quảng cáo, chào hàng, chưa nhằm mục đích thu hút cổ đông nước ngoài. Các bản cáo bạch, báo cáo định kỳ và đột xuất gửi Trung tâm Giao dịch chứng khoán và Uỷ ban Chứng khoán nhà nước chưa được dịch sang tiếng Anh phục vụ công chúng đầu tư nước ngoài. Bản thân Uỷ ban chứng khoán Nhà nước và Trung tâm giao dịch Chứng khoán cũng chưa tổ chức cung cấp các thông tin nêu trên qua trang Web. Hệ thống dịch vụ thông tin chuyên nghiệp chưa phát triển. Trong bối cảnh đó, người nước ngoài muốn có thông tin về thị trường chứng khoán Việt Nam hoặc tìm hiểu về một công ty để đầu tư phải đến Việt Nam trực tiếp tìm hiểu hoặc mua thông tin qua một số công ty đầu tư đang có hoạt động tại Việt Nam. Chi phí tìm kiếm thông tin cao làm ảnh hưởng đến mức độ quan tâm của người đầu tư nước ngoài, nhất là nhà đầu tư cá thể. - Hệ thống và chế độ kế toán Việt Nam còn có nhiều điểm khác với hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tê (IAS) và thường không được giải thích cặn kẽ trong các báo cáo tài chính của các công ty, do đó còn khó hiểu đối với người nước ngoài, nhất là những người chưa có hiểu biết nhiều về hệ thống kế toán Việt Nam. - Lòng tin của công chúng đầu tư nước ngoài về nguồn số liệu do công ty hoặc cơ quan quản lý Việt Nam cung cấp cũng cần được xem xét. Trên thực tế, nhiều số liệu về

63 kinh tế vĩ mô của Việt Nam do Chính phủ và các tổ chức quốc tế đưa ra rất khác nhau, nhất là các số liệu liên quan đến mức tăng trưởng GDP, đầu tư trực tiếp của nước ngoài, xuất nhập khẩu… Các hành vi trốn thuế, lậu thuế, tham nhũng ở các công ty của Việt Nam cũng tương đối nghiêm trọng. Vì vậy, nhiều người nước ngoài tỏ ra không tin tưởng vào các thông tin thị trường do công ty Việt Nam cung cấp và từ bỏ ý định đầu tư vào Việt Nam, hoặc có tâm lý chỉ đầu tư theo các nhà đầu tư có tổ chức có kinh nghiệm và bộ máy nghiên cứu về tình hình thị trường Việt Nam. 2.4. Chính sách của Việt Nam chưa nhất quán và chưa thông thoáng Sự thiếu nhất quán và thiếu thông thoáng trong chính sách của Việt Nam liên quan đến đầu tư của người nước ngoài trên TTCK Việt Nam thể hiện ở chỗ: - Thứ nhất, theo Luật đầu tư nước ngoài thì bên người đầu tư nước ngoài có thể sở hữu đến 100% vốn, nhưng cổ phần của các bên không được tự do mua đi bán lại trên thị trường chứng khoán, trong khi cổ phần của người nước ngoài ở các doanh nghiệp niêm yết được mua bán tự do nhưng bị khống chế bởi tỷ lệ nắm giữ thấp. Điều đó có nghĩa là một người đầu tư trực tiếp khi muốn rút bớt vốn đầu tư để trở thành một nhà đầu tư danh mục chứng khoán (đầu tư FPI) sẽ khó thực hiện, vì họ phải tìm người đầu tư nước ngoài thay thế và chuyển nhượng cổ phần trên cơ sở có sự thoả thuận của đối tác và cơ quan quản lý Việt Nam. Ngược lại, một nhà đầu tư danh mục chứng khoán muốn trở thành người đầu tư trực tiếp để tham gia quản lý doanh nghiệp cũng khó khăn do bị khống chế bởi tỷ lệ nắm giữ, và do chưa có chế định rõ ràng liên quan. Trong trường hợp của Việt Nam, xử lý được vấn đề này đòi hỏi phải có thời gian vì liên quan đến việc chỉnh sửa luật và các cơ chế giám sát, quản lý liên quan, nhưng là vấn đề cần được xem xét để giải quyết khi điều kiện cho phép. - Thứ hai, các quy định về mua cổ phần khi cổ phần hoá doanh nghiệp còn nhiều điểm chưa thống nhất với các quy định về mua bán cổ phiếu trên thị trường chứng khoán. Cách quy định không thống nhất đã dẫn tới tình trạng hiểu nhầm hoặc diễn giải một cách khác nhau, đồng thời gây lên một số khó khăn, nhất là khi một doanh nghiệp có tỷ lệ sở hữu của người nước ngoài lớn tham gia niêm yết trên thị trường chứng khoán. 2.5 Chi phí đầu tư cao Trong khi quy mô thị trường còn nhỏ hẹp và cơ hội giành cho người đầu tư nước ngoài chưa nhiều thì chi phí đầu tư cao sẽ tác động hạn chế đầu tư của người nước ngoài. Hiện nay chi phí đầu tư của người nước ngoài vào thị trường còn cao so với thông lệ quốc tế vì một số lý do sau:

64 - Việt Nam chưa triển khai giao dịch từ xa qua mạng điện tử cho người nước ngoài. - Chi phí tiếp cận và phân tích thông tin cao. - Giao dịch qua thành viên lưu ký nước ngoài phải chịu mức phí cao. Cho đến nay, Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước đã cấp phép cho 3 thành viên lưu ký nước ngoài, tuy nhiên tính độc quyền cùng với chính sách sàng lọc lựa chọn khách hàng trong hoạt động phục vu đầu tư nước ngoài vào TTCK đã dấn đến thành viên lưu ký thu các loại phí cao. Tóm lại, bên cạnh những thuận lợi, việc thu hút và quản lý vồn đầu tư nước ngoài còn gặp nhiều khó khăn, bất cập. Nguyên nhân của những khó khăn hạn chế còn nhiều, nhưng chủ yếu vẫn là do thị trường mới hoạt động, còn nhỏ bé do đó còn chứa nhiều điều mâu thuẫn, chồng chéo và bất cập trong chính sách lẫn tổ chức vận hành. Việc khắc phục những hạn chế để tạo môi trường thông thoáng cho đầu tư vào cũng như kiểm soát tốt dòng vốn đòi hỏi phải có nhiều thời gian và bước đi thích hợp. III. MỘT SỐ GIẢI PHÁP THU HÚT VỐN ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI QUA TTCK VIỆT NAM 1. Mục tiêu và nguyên tắc Từ những bài học kinh nghiệm ở các nước trong khu vực và điều kiện thực tế của Việt Nam có thể thấy rằng việc thu hút nguồn vốn nước ngoài qua thị trường chứng khoán là một yêu cầu khách quan và phải được thực hiện theo một số nguyên tắc nhất định: - Việc thu hút và quản lý vốn nước ngoài qua thị trường chứng khoán phải luôn bám sát mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của đất nước và định hướng phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam, nhằm góp phần tăng cường nguồn vốn đầu tư để bổ sung cho các nguồn khác đáp ứng nhu cầu vốn đầu tư toàn xã hội. Cùng với sự phát triển của thị trường tài chính, nguồn FPI phải trở thành một bộ phận không thể tách rời trong cơ cấu nguồn vốn đầu tư vào Việt Nam và có sự gắn kết chặt chẽ với nguồn đầu tư FDI. - Nguồn FPI phải được hướng vào một số ngành nghề ưu tiên theo định hướng của Chính phủ. Ngoài những ngành nghề hiện nay người nước ngoài được phép mua cổ phiếu như dịch vụ, công nghiệp nhẹ… đầu tư FPI còn được mở rộng sang những ngành nghề mới mang tính đột phá, sử dụng công nghệ khoa học ký thuật mới. - Chính sách thu hút, quản lý vốn đầu tư nước ngoài qua thị trường chứng khoán phải từng bước hướng tới thông lệ quốc tế, đảm bảo tính hiệu quả và tạo tiền đề để hội nhập quốc tế trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán.

65 - Thu hút cũng phải đi đôi với quản lý vốn. Bài học khủng hoảng của các nước trong khu vực cho thấy việc quản lý để đảm bảo được quy mô nguồn vốn vào và cơ cấu nguồn vốn ra là hết sức quan trọng và nếu không có chính sách thích hợp thì đến một lúc nào đó việc chu chuyển vốn thông qua biên giới sẽ trở thành nguyên nhân gây khủng hoảng tài chính. Nguồn vốn vào phải phục vụ cho các mục đích phát triển và giảm thiểu các tác động tiêu cực tới việc huy động nguồn vốn trong nước, tắc động đến tỷ giá và phải đảm bảo có cơ cấu hợp lý trong tương qua với các nguồn vốn nước ngoài khác như vay thương mại và FDI. Đồng thời bên cạnh việc thu hút phải đặc biệt chú trọng đến các biện pháp đối phó với khả năng chuyển vốn ra nhanh và đột ngột c ủa các nhà đầu tư nước ngoài. Khi tình hình trong nước gặp khó khăn, các nhà lập chính sách chủ động trong điều hành chính sách kinh tế vĩ mô, giảm tỷ trọng nguồn vốn ngắn hạn và chủ động trong việc giám sát các dòng vốn một cách có hiệu quả. 2. Một số giải pháp Trên cơ sở điều kiện thực trạng nền kinh tế Việt Nam cũng như rút kinh nghiệm từ các bài học của các nướ c trong khu vực, một số giải pháp sau đây có thể được xem xét áp dụng. 2.1. Cải thiện môi trường thu hút vốn đầu tư nước ngoài Đây là giải pháp mang tầm vĩ mô nằm trong chiến lược chung về phát triển kinh tế và có tác dụng không những chỉ đối với nhà đầu tư FPI mà còn đối với việc thu hút các nguồn vốn khác như FDI và vay thương mại. Giải pháp này vừa mang tính cấp bánh vừa mang tính lâu dài với một số nội dung chính là: - Ổn định và cải thiện môi trường kinh tế vĩ mô thông qua các chính sách duy trì tăng trưởng kinh tế, cam kết với chính sách mở cửa và cải cách cơ cấu, đồng thời cải tiến các thủ tục hành chính, chống tham nhũng. Các biện pháp, chính sách này đã làm cho người đầu tư nước ngoài tin tưởng hơn vào khả năng sinh lời và an toàn khi đầu tư vào Việt Nam. - Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về chứng khoán và thị trường chứng khoán nói chung và các quy định về đầu tư nước ngoài nói riêng. Đây là giải pháp vừa phục vụ mục đích phát triển thị trường về lâu dài, nhưng đồng thời có tác dụng làm tăng lòng tin tưởng của công chúng đầu tư nước ngoài. Bên cạnh việc sửa đổi việc sửa đổi Nghị định 48/1998/NĐ-CP đang tiến hành, Việt Nam cần có những động thái bắt tay vào xây dựng Luật chứng khoán như thành lập Ban soạn thảo, chuẩn bị tài liệu, kêu gọi sự giúp đỡ của quốc tế trong việc xây dựng Luật chứng khoán…

66 2.2. Phát triển thị trường về quy mô, tăng số công ty niêm yết Đối với các nhà đầu tư nước ngoài, các Công ty niêm yết hấp dẫn hơn nhiều nhờ có độ an toàn và minh trong quản trị công ty cao hơn hẳn đối với các công ty chưa niêm yết. Độ an toàn lại càng quan trọng hơn trong một môi trường kinh doanh còn non trẻ như ở Việt Nam. Các nhà đầu tư nước ngoài đã quen với những TTCK có quy chế chặt chẽ thường muốn đầu tư vào những công ty Việt Nam được niêm yết hơn là những công ty chưa niêm yết trên TTCK. Lý do là ở những công ty này giám đốc có trách nhiệm lớn hơn, chế độ báo cáo tài chính và kiểm toán chặt chẽ hơn nhiều. Muốn mở rộng cơ cấu có sức hấp dẫn này cần có những ưu đãi thực sự để các công ty muốn được niêm yết, hoặc phải mở rộng các quy định về trách nhiệm để áp dụng cho các công ty chưa niêm yết. Hiện nay, nhiều công ty chưa niêm yết không mu ốn niêm yết vì không phải chịu các quy định chặt chẽ về quản trị doanh nghiệp và chế độ báo cáo áp dụng cho các Công ty niêm yết, hoạt động của họ dễ dàng hơn rất nhiều. Sự khác biệt giữa các quy định áp dụng cho 2 loại công ty này là một yếu tố đáng kể. Thêm vào đó, các công ty còn phải đáp ứng nhiều tiêu chí nữa trước khi có thể phát hành cổ phiếu ra công chúng trên TTCK. Có thể kể ra một số tiêu chí nh ư có số vốn điều lệ tối thiểu là 10 tỉ VND (tương đương 660.000 USD); kinh doanh có lãi trong 2 năm liên tục gần nhất; các thành viên Hội đồng quản trị và Tổng giám đốc có kinh nghiệm; có kế hoạch khả thi để sử dụng tiền thu từ việc phát hành cổ phiếu; ít nhất 20% vốn cổ phần bán ra cho hơn 100 nhà đầu tư bên ngoài; các cổ đông sáng lập giữ tối thiểu 20% vốn cổ phần trong ít nhất 3 năm kể từ ngày chấm dứt phát hành; và phải có bên bảo lãnh phát hành khi mệnh giá cổ phiếu phát hành vượt quá 10 tỉ VND . (Điều 6 Nghị định 48/1998/NĐ-CP ngày 11/7/1998 của Chính phủ về Chứng khoán và thị trường chứng khoán). Một số tiêu chí trên đây đã trở thành trở ngại làm các công ty không muốn niêm yết. Một giải pháp để thu hút thêm đầu tư là cải thiện và mở rộng phạm vi TTCK bằng cách thu hút và tạo đi ều kiện để các công ty chưa niêm yết niêm yết trên thị trường. Ví dụ như một số công ty có thể có vốn cổ phần khá lớn nhưng vẫn chưa đáp ứng được mức vốn điều lệ cần có để đăng ký, nếu thay đổi tiêu chí này để tính đến vốn cổ phần của công ty thì sẽ có thêm nhiều doanh nghiệp đủ tiêu chuẩn niêm yết. Thay đổi quy định về tiêu chí niêm yết có th ể khuyến khích nhiều công ty xin niêm yết, qua đó làm tăng thêm sự quan tâm của các nhà đầu tư vào thị trường. Nói tóm lại,như đã phân tích ở các phần trước, quy mô của thị trường càng lớn thì “sân chơi” dành cho các nhà đầu tư càng rộng, người đầu tư càng nhiều thì thị trường càng trở nên hấp dẫn. Nói cách khác nếu các điều kiện chính sách không thay đổi thì quy mô