Luận án Thạc sĩ Giáo dục học: Tìm hiểu tư tưởng giáo dục của Khổng Tử

6,928
788
101
83
Ngày nay, để kế thừa, phát huy vốn cũ một cách có phê phán, có chọn lọc theo tinh
thần học xƣa vì nay, chúng ta cần đứng vững trên lập trƣờng Duy vật biện chứng và Duy vật
lịch sử, đặc biệt là phƣơng pháp luận logic - lịch sử vừa phát huy những nhân tố tích
cực, tiến bộ, nhất là trên lĩnh vực nguyên lý và phƣơng pháp trong tƣ tƣởng giáo dục của
Khổng tử:
- Tôn trọng, tin yêu và rất thƣơng yêu học trò, đồng thời yêu cầu cao đối với họ, đòi
hỏi họ phát huy tối đa năng lực của mình! (Tận nhân lực tri thiên mạng!)
- Đề cao vai trò tƣ duy, đòi hỏi học trò tƣ duy độc lập, chủ động và tích cực, sáng tạo,
đồng thời không ngừng theo dõi, động viên và giúp dờ họ kịp thời.
- Nhấn mạnh vai trò tập luyện, thực hành đồng thời không rơi vào chỗ khổ học mà đề
cao vai trò vui học, học nhƣ một niềm vui thú, một nguồn hạnh phúc.
- Tôn trọng ý thức tự quyết của học trò, mỗi ngƣời tự quyết định tƣơng lai của mình
bằng hành động hiện tại. Biết tôn trọng quyết định của trò.
- Học tập suốt đời, học không mệt mỏi và học mọi nơi mọi lúc, với mọi ngƣời, kể cả
học với kẻ dƣới mình mà không xấu hổ, không để "bệnh sĩ" hành hạ !
- Dạy học trò một cách tận tâm, tận lực, không biết mỏi, không biết chán, và không
giấu kiến thức!
- Biết trao đổi, bàn bạc dân chủ, thân tình với học trò.
... Và còn nhiều những yếu tố nhằm xây dựng tƣ - cách - ngƣời - thầy trong tƣ tƣởng
giáo dục của Khổng tử. Về mặt nay, có thể nói Khổng tử là nhà giáo của trƣờng sƣ phạm, góp
phần đào tạo học trò thành những nhà giáo cho đời ...
Đồng thời với việc mở rộng cửa để tiếp thu triệt để tƣ tƣởng khoa học kỹ thuật và
công nghệ nhất là công nghệ tin học đẩy nhanh tiến trình công
83 Ngày nay, để kế thừa, phát huy vốn cũ một cách có phê phán, có chọn lọc theo tinh thần học xƣa vì nay, chúng ta cần đứng vững trên lập trƣờng Duy vật biện chứng và Duy vật lịch sử, đặc biệt là phƣơng pháp luận logic - lịch sử vừa phát huy những nhân tố tích cực, tiến bộ, nhất là trên lĩnh vực nguyên lý và phƣơng pháp trong tƣ tƣởng giáo dục của Khổng tử: - Tôn trọng, tin yêu và rất thƣơng yêu học trò, đồng thời yêu cầu cao đối với họ, đòi hỏi họ phát huy tối đa năng lực của mình! (Tận nhân lực tri thiên mạng!) - Đề cao vai trò tƣ duy, đòi hỏi học trò tƣ duy độc lập, chủ động và tích cực, sáng tạo, đồng thời không ngừng theo dõi, động viên và giúp dờ họ kịp thời. - Nhấn mạnh vai trò tập luyện, thực hành đồng thời không rơi vào chỗ khổ học mà đề cao vai trò vui học, học nhƣ một niềm vui thú, một nguồn hạnh phúc. - Tôn trọng ý thức tự quyết của học trò, mỗi ngƣời tự quyết định tƣơng lai của mình bằng hành động hiện tại. Biết tôn trọng quyết định của trò. - Học tập suốt đời, học không mệt mỏi và học mọi nơi mọi lúc, với mọi ngƣời, kể cả học với kẻ dƣới mình mà không xấu hổ, không để "bệnh sĩ" hành hạ ! - Dạy học trò một cách tận tâm, tận lực, không biết mỏi, không biết chán, và không giấu kiến thức! - Biết trao đổi, bàn bạc dân chủ, thân tình với học trò. ... Và còn nhiều những yếu tố nhằm xây dựng tƣ - cách - ngƣời - thầy trong tƣ tƣởng giáo dục của Khổng tử. Về mặt nay, có thể nói Khổng tử là nhà giáo của trƣờng sƣ phạm, góp phần đào tạo học trò thành những nhà giáo cho đời ... Đồng thời với việc mở rộng cửa để tiếp thu triệt để tƣ tƣởng khoa học kỹ thuật và công nghệ nhất là công nghệ tin học đẩy nhanh tiến trình công
84
nghiệp hóa hiện đại hóa, chúng ta cần nghiên cứu để tận thu những "hạt ngọc quí" về khoa
học xã hội và nhân văn trong Khổng học.
Từ kết quả nghiên cứu cụ thể nêu ở các phần trên, đối chiếu với mục đích và mục tiêu
nghiên cứu, ngƣời viết xin đề xuất mấy kết luận nhƣ sau:
a) Những tƣ tƣởng giáo dục của Khổng tử tuy rời rạc nhƣng có thể kết lại thành một
hệ thống tư tưởng nhất quán. Thí dụ: do quan điểm xây dựng xã hội dựa trên tam cƣơng mà
coi thƣờng việc giáo dục phụ nữ.
b) Các yếu tố cấu thành hệ thống tƣ tƣởng ấy, tuy có vẻ tản mạn, xuất hiện ngẫu
nhiên theo tình huống trong cuộc sống và dạy học của Khổng tử nhƣng rất phong phú và khá
toàn diện. Từ quan điểm về con ngƣời và mối quan hệ giữa ngƣời với ngƣời đến nhu cầu giáo
dục đối với con ngƣời ; từ quan điểm khái quát về giáo dục đến quan điểm về mục tiêu, nội
dung, chủ thể, đối tƣợng, thời gian, không gian, nguyên tắc và phƣơng pháp giáo dục. Tất cả
có quan hệ thống nhất chặt chẽ với nhau và xoay quanh hạt nhân trung tâm là chữ NHÂN.
c). Đối chiếu với thực tế giáo dục và lý luận Sƣ phạm hiện nay ta thấy nhiều, rất nhiều
yếu tố trong hệ thống tƣ tƣởng giáo dục của Khổng tử vẫn còn nguyên giá trị, chẳng những
giá trị lịch sử mà còn là, chủ yếu là, giá trị sử dụng trong mọi nhà trƣờng, với mọi nhà giáo.
Nhiều câu nói của Khổng tử cho đến hôm nay vẫn còn nóng hổi ý nghĩa thời sự.
d). Bài học Sư phạm quan trọng nhất có thể rút ra đƣợc ở đây là bài học về sự nhận
thức thấu đáo để thấu hiểu tiến trình dạy học và giáo dục, tiến hành nó một cách đầy trách
nhiệm, với một tấm lòng nhân ái, thông cảm và thấu cảm từng thân phận học trò, đồng thời
tôn trọng và tin yêu họ.
84 nghiệp hóa hiện đại hóa, chúng ta cần nghiên cứu để tận thu những "hạt ngọc quí" về khoa học xã hội và nhân văn trong Khổng học. Từ kết quả nghiên cứu cụ thể nêu ở các phần trên, đối chiếu với mục đích và mục tiêu nghiên cứu, ngƣời viết xin đề xuất mấy kết luận nhƣ sau: a) Những tƣ tƣởng giáo dục của Khổng tử tuy rời rạc nhƣng có thể kết lại thành một hệ thống tư tưởng nhất quán. Thí dụ: do quan điểm xây dựng xã hội dựa trên tam cƣơng mà coi thƣờng việc giáo dục phụ nữ. b) Các yếu tố cấu thành hệ thống tƣ tƣởng ấy, tuy có vẻ tản mạn, xuất hiện ngẫu nhiên theo tình huống trong cuộc sống và dạy học của Khổng tử nhƣng rất phong phú và khá toàn diện. Từ quan điểm về con ngƣời và mối quan hệ giữa ngƣời với ngƣời đến nhu cầu giáo dục đối với con ngƣời ; từ quan điểm khái quát về giáo dục đến quan điểm về mục tiêu, nội dung, chủ thể, đối tƣợng, thời gian, không gian, nguyên tắc và phƣơng pháp giáo dục. Tất cả có quan hệ thống nhất chặt chẽ với nhau và xoay quanh hạt nhân trung tâm là chữ NHÂN. c). Đối chiếu với thực tế giáo dục và lý luận Sƣ phạm hiện nay ta thấy nhiều, rất nhiều yếu tố trong hệ thống tƣ tƣởng giáo dục của Khổng tử vẫn còn nguyên giá trị, chẳng những giá trị lịch sử mà còn là, chủ yếu là, giá trị sử dụng trong mọi nhà trƣờng, với mọi nhà giáo. Nhiều câu nói của Khổng tử cho đến hôm nay vẫn còn nóng hổi ý nghĩa thời sự. d). Bài học Sư phạm quan trọng nhất có thể rút ra đƣợc ở đây là bài học về sự nhận thức thấu đáo để thấu hiểu tiến trình dạy học và giáo dục, tiến hành nó một cách đầy trách nhiệm, với một tấm lòng nhân ái, thông cảm và thấu cảm từng thân phận học trò, đồng thời tôn trọng và tin yêu họ.
85
e). Tuy nhiên trong khi tiếp thu tinh hoa tƣ tƣởng giáo dục của Khống tử chúng ta cần
đứng vững trên quan điểm mới duy vật lịch sử và phƣơng pháp luận logich - lịch sử của
chúng ta để bổ sung và bổ khuyết những hạn chế không thể tránh khỏi của Ông.
Từ những kết luận trên, do tầm quan trọng và sự cần thiết của vấn đề ngƣời viết xin
kiến nghị Bộ Giáo dục đào tạo và Hội đồng Bộ môn cho bổ sung tƣ tƣởng giáo dục của
Khổng tử, nhất là quan điểm về Mục tiêu và Nội dung giáo dục cho học sinh phổ thông ít
nhất là phổ thông trung học; đồng thời bổ sung tƣ tƣởng giáo dục của Khổng tử, kể cả quan
điểm về nguyên tắc và phƣơng pháp giáo dục, một cách có hệ thống cho toàn thể sinh viên Sƣ
phạm, ở bất kỳ Khoa nào, chứ không chỉ riêng Khoa Tâm lý giáo dục.
Riêng đối với sinh viên chuyên Khoa Tâm lý giáo dục cần dành hẳn một Chƣơng
riêng nói về "Khổng tử - nhà giáo dục tiêu biểu muôn đời" trong chƣơng trình Lịch sử giáo
dục thế giới, nhất là trong tình hình Đông phƣơng học đang "ăn khách" nhƣ hiện nay.
85 e). Tuy nhiên trong khi tiếp thu tinh hoa tƣ tƣởng giáo dục của Khống tử chúng ta cần đứng vững trên quan điểm mới duy vật lịch sử và phƣơng pháp luận logich - lịch sử của chúng ta để bổ sung và bổ khuyết những hạn chế không thể tránh khỏi của Ông. Từ những kết luận trên, do tầm quan trọng và sự cần thiết của vấn đề ngƣời viết xin kiến nghị Bộ Giáo dục đào tạo và Hội đồng Bộ môn cho bổ sung tƣ tƣởng giáo dục của Khổng tử, nhất là quan điểm về Mục tiêu và Nội dung giáo dục cho học sinh phổ thông ít nhất là phổ thông trung học; đồng thời bổ sung tƣ tƣởng giáo dục của Khổng tử, kể cả quan điểm về nguyên tắc và phƣơng pháp giáo dục, một cách có hệ thống cho toàn thể sinh viên Sƣ phạm, ở bất kỳ Khoa nào, chứ không chỉ riêng Khoa Tâm lý giáo dục. Riêng đối với sinh viên chuyên Khoa Tâm lý giáo dục cần dành hẳn một Chƣơng riêng nói về "Khổng tử - nhà giáo dục tiêu biểu muôn đời" trong chƣơng trình Lịch sử giáo dục thế giới, nhất là trong tình hình Đông phƣơng học đang "ăn khách" nhƣ hiện nay.
86
PHỤ LỤC: MÔN SINH CỦA KHỔNG TỬ
Danh sách Tứ phối, Thập nhị triết và Tiên nho
A. Tứ phối:
1. Nhan Hồi tự Tử Uyên (Phục Thánh Nhan Uyên)
2. Tăng Sâm Tử Dƣ (Tông Thánh Tăng Sâm)
3. Khổng Cấp Tử Tƣ (Thuật Thánh Tử Tƣ)
4. Mạnh Kha Mạnh Tử (Á Thánh Mạnh Kha)
(Tử Tƣ và Mạnh Tử không phải là môn đệ của Khổng tử. Tăng Tử dạy Tử Tƣ, Tử Tƣ
truyền lại cho Mạnh Tử)
B. Thập nhị triết (Tiên hiền)
1. Mẫn Tổn tự Tử Khiên
2. Nhiễm Canh Bá Ngƣu
3. Nhiễm Ung Trọng Cung
4. Tể Dƣ Tử Ngã
5. Đoan Mộc Tứ Tử Cống
6. Nhiễm Cầu Tử Hữu
7. Trọng Do Tử Lộ
8. Ngôn Yển Tử Du
9. Bốc Thƣơng Tử Hạ
10. Chuyên Tôn Sƣ Tử Trƣơng
11. Hữu Nhƣợc Tử Nhƣợc
12. Chu Hy Nguyên Hối
C. Tiên nho
1. Đàm Đài Diệt Minh tự Tử Vũ
86 PHỤ LỤC: MÔN SINH CỦA KHỔNG TỬ Danh sách Tứ phối, Thập nhị triết và Tiên nho A. Tứ phối: 1. Nhan Hồi tự Tử Uyên (Phục Thánh Nhan Uyên) 2. Tăng Sâm Tử Dƣ (Tông Thánh Tăng Sâm) 3. Khổng Cấp Tử Tƣ (Thuật Thánh Tử Tƣ) 4. Mạnh Kha Mạnh Tử (Á Thánh Mạnh Kha) (Tử Tƣ và Mạnh Tử không phải là môn đệ của Khổng tử. Tăng Tử dạy Tử Tƣ, Tử Tƣ truyền lại cho Mạnh Tử) B. Thập nhị triết (Tiên hiền) 1. Mẫn Tổn tự Tử Khiên 2. Nhiễm Canh Bá Ngƣu 3. Nhiễm Ung Trọng Cung 4. Tể Dƣ Tử Ngã 5. Đoan Mộc Tứ Tử Cống 6. Nhiễm Cầu Tử Hữu 7. Trọng Do Tử Lộ 8. Ngôn Yển Tử Du 9. Bốc Thƣơng Tử Hạ 10. Chuyên Tôn Sƣ Tử Trƣơng 11. Hữu Nhƣợc Tử Nhƣợc 12. Chu Hy Nguyên Hối C. Tiên nho 1. Đàm Đài Diệt Minh tự Tử Vũ
87
2. Mật Bất Tề
Tử Tiện
3. Nguyên Hiến
Tử Tƣ
4. Công Dã Tràng
Tử Trƣờng
5. Nam Cung Quát
Tử Dung
6. Công Triết Ai
Quý Thứ
7. Tăng Điểm
Tử Triết
8. Nhan Vô Diêu
Nhan Lộ
9. Thƣơng Cù
Tử Mộc
10. Cao Sài
Tử Cao
11. Tất Điêu Khai
Tử Nhƣợc
12. Công Bá Liêu
Tử Chu
13. Tƣ Mã Canh
Tử Ngƣu
14. Phàn Tu
Tử Trì
15. Công Tây Xích
Tử Hoa
16. Tứ Mã Thi
Tử Kỳ
17. Lƣơng Chiên
Thúc Ngƣ
18. Nhan Hạnh
Tử Liễu
19. Nhiễm Nhụ
Tử Lộ
20. Tào Tuất
Tử Tuần
21. Bá Kiền
Tử Triết
22. Công Tôn Long
Tử Thạch
23. Nhiễm Quý
Tử Sản
24. Công Tổ Câu Tƣ
Tử Chi
25. Tần Tổ
Tứ Nam
26. Tất Điêu Xa
Tử Liễn
27. Nhan Cao
Tử Kiêu
87 2. Mật Bất Tề Tử Tiện 3. Nguyên Hiến Tử Tƣ 4. Công Dã Tràng Tử Trƣờng 5. Nam Cung Quát Tử Dung 6. Công Triết Ai Quý Thứ 7. Tăng Điểm Tử Triết 8. Nhan Vô Diêu Nhan Lộ 9. Thƣơng Cù Tử Mộc 10. Cao Sài Tử Cao 11. Tất Điêu Khai Tử Nhƣợc 12. Công Bá Liêu Tử Chu 13. Tƣ Mã Canh Tử Ngƣu 14. Phàn Tu Tử Trì 15. Công Tây Xích Tử Hoa 16. Tứ Mã Thi Tử Kỳ 17. Lƣơng Chiên Thúc Ngƣ 18. Nhan Hạnh Tử Liễu 19. Nhiễm Nhụ Tử Lộ 20. Tào Tuất Tử Tuần 21. Bá Kiền Tử Triết 22. Công Tôn Long Tử Thạch 23. Nhiễm Quý Tử Sản 24. Công Tổ Câu Tƣ Tử Chi 25. Tần Tổ Tứ Nam 26. Tất Điêu Xa Tử Liễn 27. Nhan Cao Tử Kiêu
88
28. Tất Điêu Đồ Phụ
Tử Hữu
29. Nhƣỡng Tứ Xích
Tử Đồ
30. Thƣơng Trạch
Tử Quý
31. Thạch Tác
Tử Minh
32. Nhiêm Bất Tề
Tốn
33. Công Lƣơng Nhụ
Tử Chính
34. Hậu Xứ
Tử Lý
35. Tần Nhiễm
Tử Khai
36. Công Hạ Thủ
Tử Thừa
37. Hệ Dung Điểm
Tử Triết
38. Công Kiên Định
Tử Trọng
39. Nhan Tổ
Tử Tƣơng
40. Ô Đơn
Tử Gia
41. Câu Tĩnh Cƣơng
Tử Giới
42. Hãn Phụ Hắc
Tử Sách
43. Tần Thƣơng
Tử Phi
44. Thân Đãn
Chu
45. Nhan Chi Bộc
Tử Thúc
46. Vinh Kỳ
Tử Kỳ
47. Huyện Thành
Tử Hoành
48. Tả Nhân Vinh
Tử Hành
49. Yến Cấp
Ân
50. Trịnh Quốc
Tử Đồ
51. Tần Phi
Tử Chi
52. Thân Chi Thƣờng
Tử Hằng
53. Nhan Khoái
Tử Thanh
88 28. Tất Điêu Đồ Phụ Tử Hữu 29. Nhƣỡng Tứ Xích Tử Đồ 30. Thƣơng Trạch Tử Quý 31. Thạch Tác Tử Minh 32. Nhiêm Bất Tề Tốn 33. Công Lƣơng Nhụ Tử Chính 34. Hậu Xứ Tử Lý 35. Tần Nhiễm Tử Khai 36. Công Hạ Thủ Tử Thừa 37. Hệ Dung Điểm Tử Triết 38. Công Kiên Định Tử Trọng 39. Nhan Tổ Tử Tƣơng 40. Ô Đơn Tử Gia 41. Câu Tĩnh Cƣơng Tử Giới 42. Hãn Phụ Hắc Tử Sách 43. Tần Thƣơng Tử Phi 44. Thân Đãn Chu 45. Nhan Chi Bộc Tử Thúc 46. Vinh Kỳ Tử Kỳ 47. Huyện Thành Tử Hoành 48. Tả Nhân Vinh Tử Hành 49. Yến Cấp Ân 50. Trịnh Quốc Tử Đồ 51. Tần Phi Tử Chi 52. Thân Chi Thƣờng Tử Hằng 53. Nhan Khoái Tử Thanh
89
Tử Xa
Tử Tịch
Tử Thanh
Tử Dung
Tử Kỳ
Tử Nhiễm
Tử Triết
Tử Liêm
Tử Miệt
Tử Thƣợng
Tử Khai
Tử Cầm
Tử Thƣợng
Tử Tƣợng
Tử Khƣu
Bá Ngọc
Bình Giải Xuân Thu
89 54. Bộ Thúc Thặng Tử Xa 55. Nguyên Cang Tử Tịch 56. Lạc Khái Tử Thanh 57. Liêm Khiết Tử Dung 58. Thúc Trọng Hội Tử Kỳ 59. Nhan Hà Tử Nhiễm 60. Địch Hắc Tử Triết 61. Quy Tử Liêm 62. Khổng Trung Tử Miệt 63. Công Tây Dƣ Nhƣ Tử Thƣợng 64. Cầm Trƣơng Tử Khai 65. Trần Cang Tử Cầm 66. Công Tây Điểm Tử Thƣợng 67. Huyền Đảng Tử Tƣợng 68. Lâm Phỏng Tử Khƣu 69. Cừ Viên Bá Ngọc 70. Thân Trành 71. Mục Bì 72. Tả Khâu Minh Bình Giải Xuân Thu
90
THƢ MỤC THAM KHẢO
I. TÀI LIỆU GỐC:
1. Đoàn Trung Côn - "Luận ngữ" (NXB Thuận Hóa, Huế, 1996)
2. Nguyễn Hiến Lê - "Luận ngữ" (NXB Văn học, Hà Nội, 1995)
3. Lê Phục Thiện - "Luận ngữ" (NXB Văn học, Hà Nội, 1992)
II. TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. ALMANACH "Những nền văn minh thế giới" - NXB Văn hóa TT Hà nội 1997. Trang
1394 - 1406
2. Phan Bội Châu - "Khổng học đăng" - Phan Bội Châu toàn tập, tập 9 & 10 - NXB Thuận
Hóa, 1990.
3. Nguyễn Thụy Diễm Chi - "Tìm hiểu phƣơng pháp giáo dục của Khổng tử" - luận văn
TNĐH - 1996.
4. Nguyễn Đình Chiểu - "Thƣ gửi em" - Sách giáo khoa môn Văn lớp 11
5. Doãn Chính, và Vũ Ngọc Pha, - "Triết học" (NXB Chính trị quốc gia 1993).
6. Phan Văn Các - "Một số vấn đề Tâm lý học trong tƣ tƣởng của Khổng tử" - Tâm lý học số
1 (tháng 2 - 1998) tr.8 - 16.
7. Bùi Đăng Duy - "Nho giáo và tâm lý xã hội trong đời sống hiện nay". Tâm lý học số 3
(Tháng 9 - 1997) tr. 6 - 9.
8. Kim Định - "Cửa Khổng" - (NXB Ca dao, Sài gòn, 1972).
9. Trần Văn Giàu - "Hệ ý thức phong kiến" và sự thất bại của nó trƣớc các nhiệm vụ lịch sử"
- (NXB. TP. Hồ Chí Minh - 1993).
10. Trần Văn Giàu - Trả lời phỏng vấn của nhà báo Ngọc Tỉnh - Tuần báo Văn nghệ số 13
ngày 28/3/1992 - Hội nhà văn VN.
11. Cao Xuân Huy - "Khổng t ử " - Tƣ tƣởng phƣơng Đông gợi những điểm nhìn tham chiến.
(NXB Văn học, Hà nội, 1995). Trang 389 – 413
90 THƢ MỤC THAM KHẢO I. TÀI LIỆU GỐC: 1. Đoàn Trung Côn - "Luận ngữ" (NXB Thuận Hóa, Huế, 1996) 2. Nguyễn Hiến Lê - "Luận ngữ" (NXB Văn học, Hà Nội, 1995) 3. Lê Phục Thiện - "Luận ngữ" (NXB Văn học, Hà Nội, 1992) II. TÀI LIỆU THAM KHẢO: 1. ALMANACH "Những nền văn minh thế giới" - NXB Văn hóa TT Hà nội 1997. Trang 1394 - 1406 2. Phan Bội Châu - "Khổng học đăng" - Phan Bội Châu toàn tập, tập 9 & 10 - NXB Thuận Hóa, 1990. 3. Nguyễn Thụy Diễm Chi - "Tìm hiểu phƣơng pháp giáo dục của Khổng tử" - luận văn TNĐH - 1996. 4. Nguyễn Đình Chiểu - "Thƣ gửi em" - Sách giáo khoa môn Văn lớp 11 5. Doãn Chính, và Vũ Ngọc Pha, - "Triết học" (NXB Chính trị quốc gia 1993). 6. Phan Văn Các - "Một số vấn đề Tâm lý học trong tƣ tƣởng của Khổng tử" - Tâm lý học số 1 (tháng 2 - 1998) tr.8 - 16. 7. Bùi Đăng Duy - "Nho giáo và tâm lý xã hội trong đời sống hiện nay". Tâm lý học số 3 (Tháng 9 - 1997) tr. 6 - 9. 8. Kim Định - "Cửa Khổng" - (NXB Ca dao, Sài gòn, 1972). 9. Trần Văn Giàu - "Hệ ý thức phong kiến" và sự thất bại của nó trƣớc các nhiệm vụ lịch sử" - (NXB. TP. Hồ Chí Minh - 1993). 10. Trần Văn Giàu - Trả lời phỏng vấn của nhà báo Ngọc Tỉnh - Tuần báo Văn nghệ số 13 ngày 28/3/1992 - Hội nhà văn VN. 11. Cao Xuân Huy - "Khổng t ử " - Tƣ tƣởng phƣơng Đông gợi những điểm nhìn tham chiến. (NXB Văn học, Hà nội, 1995). Trang 389 – 413
91
12. Trần Văn Khê - "Khổng tử và âm nhạc" Tiểu phẩm, NXB - Trẻ - TP.HCM 1997 tr. 281 -
297.
13. Nguyễn Khuê - "Phan Bội Châu với Nho học" Tạp Chí Phát triển Khoa học và Công nghệ
số 2 & 3, 1998.
14. Trần Trọng Kim - "Nho giáo" - (NXB TP.HCM - 1992).
15. Vũ Khiêu - "Nho giáo và sự phát triển ở VN" - (NXB Khoa học xã hội Hà nội 1997)
16. Nguyễn Hiến Lê - "Khổng tử" - (NXB Văn hóa - 1995).
17. Nguyễn Hiến Lê - "Nhà giáo họ Khổng" - (NXB Cảo thơm Sài gòn - 1972).
18. Nguyễn Văn Lê và Nguyễn Sinh Huy - "Giáo dục học đại cƣơng" - (NXB Giáo dục,
1997). Trang 13 - 15
19. Hồ Chí Minh - "Tuyển tập" - tập 4 (1945 - 1946) - (NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội,
1995). Trang 32
20. Hà Thúc Minh - Tuyển tập tƣ liệu nghiên cứu lịch sử Triết học Trung Quốc - (Tủ sách
ĐH Tổng hợp - TP.HCM - 1995). Trang 69
21. Nguyễn Ngọc Nam, và tập thể tác giả - "Vật báu trong túi hành trang của Khổng tử" Nghệ
thuật ứng xử và sự thành công ở mỗi ngƣời - (NXB Thanh Niên, 1993). Trang 10 - 11
22. Hữu Ngọc (chủ biên) - Từ điển tác giả văn học và sân khấu nƣớc ngoài - (NXB Văn hóa,
Hà nội, 1982). Trang 244 - 245 "KONG ZI"
23. KAJI NOBUYUKI "Nho giáo - một tôn giáo bị bỏ quên "- Tôn giáo và đời sống hiện đại
-Tập II - (Thông tin KHXH, chuyên đề - 1997). Trang 152
24. Võ Quang Phúc - Nói chuyện giáo dục thế giới đời xƣa - Sở GD. TP.HCM 1992 trang. 15
- 24
25. Vũ Đại Quang (TQ) - "100 nhân vật ảnh hƣởng lịch sử Trung Quốc" (NXB Trẻ, TP.
HCM, 1997). Trang 231.
91 12. Trần Văn Khê - "Khổng tử và âm nhạc" Tiểu phẩm, NXB - Trẻ - TP.HCM 1997 tr. 281 - 297. 13. Nguyễn Khuê - "Phan Bội Châu với Nho học" Tạp Chí Phát triển Khoa học và Công nghệ số 2 & 3, 1998. 14. Trần Trọng Kim - "Nho giáo" - (NXB TP.HCM - 1992). 15. Vũ Khiêu - "Nho giáo và sự phát triển ở VN" - (NXB Khoa học xã hội Hà nội 1997) 16. Nguyễn Hiến Lê - "Khổng tử" - (NXB Văn hóa - 1995). 17. Nguyễn Hiến Lê - "Nhà giáo họ Khổng" - (NXB Cảo thơm Sài gòn - 1972). 18. Nguyễn Văn Lê và Nguyễn Sinh Huy - "Giáo dục học đại cƣơng" - (NXB Giáo dục, 1997). Trang 13 - 15 19. Hồ Chí Minh - "Tuyển tập" - tập 4 (1945 - 1946) - (NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995). Trang 32 20. Hà Thúc Minh - Tuyển tập tƣ liệu nghiên cứu lịch sử Triết học Trung Quốc - (Tủ sách ĐH Tổng hợp - TP.HCM - 1995). Trang 69 21. Nguyễn Ngọc Nam, và tập thể tác giả - "Vật báu trong túi hành trang của Khổng tử" Nghệ thuật ứng xử và sự thành công ở mỗi ngƣời - (NXB Thanh Niên, 1993). Trang 10 - 11 22. Hữu Ngọc (chủ biên) - Từ điển tác giả văn học và sân khấu nƣớc ngoài - (NXB Văn hóa, Hà nội, 1982). Trang 244 - 245 "KONG ZI" 23. KAJI NOBUYUKI "Nho giáo - một tôn giáo bị bỏ quên "- Tôn giáo và đời sống hiện đại -Tập II - (Thông tin KHXH, chuyên đề - 1997). Trang 152 24. Võ Quang Phúc - Nói chuyện giáo dục thế giới đời xƣa - Sở GD. TP.HCM 1992 trang. 15 - 24 25. Vũ Đại Quang (TQ) - "100 nhân vật ảnh hƣởng lịch sử Trung Quốc" (NXB Trẻ, TP. HCM, 1997). Trang 231.
92
26. Lê Văn Quán "Tƣ tƣởng Khổng tử đại diện Nho gia thời kỳ đầu" - Đại cƣơng lịch sử tƣ
Mỏng Trung Quốc (NXB Giáo dục, Hà Nội, 1997). Trang 24
27. Sukhomlinsky - "Giáo dục con ngƣời chân chính nhƣ thế nào" (NXB Giáo dục Hà Nội,
1980). Trang 119
28. Tƣ Mã Thiên - "Khổng tử thế gia" - Sử ký (NXB Văn học , Hà nội 1998). Trang 212 -
251
29. Lê Huy Tiêu - Từ điển thành ngữ điển cổ Trung quốc (NXB KHXH, Hà Nội 1993). Trang
37
30. Nguyễn Đăng Tiến - "Quan điểm giáo dục của Khổng Tử" Đề tài Mã số 92 - 32 - 23 Hà
Nội 1993.
31. The HUTCHINSON - Dictionary of World History Confucius - Kong Zi, "Kong the
master" - Helicon - 1995. Trang
32. Nguyễn Tài Thƣ - "Truyền thống Nho học và việc xây dựng con ngƣời trong giai đoạn
mới" - Tạp Chí Cộng Sản số 4 (2 - 1998) tr. 32 - 35.
33. Trần Ngọc Thêm -"Nho giáo và văn hóa VN " - cơ sở văn hóa VN - (Trƣờng ĐHTH,
TP.HCM 1995). Trang 343 - 362
34. Lƣơng Duy Thứ (chủ biên) - "Nho gia" - Đại cƣơng văn hóa phƣơng Đông -(NXB Giáo
dục - 1996). Trang 26 - 39
35. Nguyễn Văn Thọ - "Chân dung Khổng tử " - (Nhà sách Khai Trí - Sài gòn 1971).
36. Vi Chính Thông (TQ) - "Nho gia với Trung Quốc ngày nay" (NXB Chính trị quốc gia Hà
Nội, 1996).
37. Nguyễn Khắc Viện - "Bàn về đạo Nho" (NXB Thế giới, Hà Nội - 1993).
38. Phan Nải Việt (TQ) - "Khổng tử với tƣ tƣởng quản lý và kinh doanh hiện đại" (GS. Lê
Huy Tiêu và Nguyễn Đình Hiên dịch - NXB Văn hóa TT. 1994).
39. Hoàng Xuân Việt - "Gƣơng thầy trò" (NXB Văn hóa 1995). Trang 13
92 26. Lê Văn Quán "Tƣ tƣởng Khổng tử đại diện Nho gia thời kỳ đầu" - Đại cƣơng lịch sử tƣ Mỏng Trung Quốc (NXB Giáo dục, Hà Nội, 1997). Trang 24 27. Sukhomlinsky - "Giáo dục con ngƣời chân chính nhƣ thế nào" (NXB Giáo dục Hà Nội, 1980). Trang 119 28. Tƣ Mã Thiên - "Khổng tử thế gia" - Sử ký (NXB Văn học , Hà nội 1998). Trang 212 - 251 29. Lê Huy Tiêu - Từ điển thành ngữ điển cổ Trung quốc (NXB KHXH, Hà Nội 1993). Trang 37 30. Nguyễn Đăng Tiến - "Quan điểm giáo dục của Khổng Tử" Đề tài Mã số 92 - 32 - 23 Hà Nội 1993. 31. The HUTCHINSON - Dictionary of World History Confucius - Kong Zi, "Kong the master" - Helicon - 1995. Trang 32. Nguyễn Tài Thƣ - "Truyền thống Nho học và việc xây dựng con ngƣời trong giai đoạn mới" - Tạp Chí Cộng Sản số 4 (2 - 1998) tr. 32 - 35. 33. Trần Ngọc Thêm -"Nho giáo và văn hóa VN " - cơ sở văn hóa VN - (Trƣờng ĐHTH, TP.HCM 1995). Trang 343 - 362 34. Lƣơng Duy Thứ (chủ biên) - "Nho gia" - Đại cƣơng văn hóa phƣơng Đông -(NXB Giáo dục - 1996). Trang 26 - 39 35. Nguyễn Văn Thọ - "Chân dung Khổng tử " - (Nhà sách Khai Trí - Sài gòn 1971). 36. Vi Chính Thông (TQ) - "Nho gia với Trung Quốc ngày nay" (NXB Chính trị quốc gia Hà Nội, 1996). 37. Nguyễn Khắc Viện - "Bàn về đạo Nho" (NXB Thế giới, Hà Nội - 1993). 38. Phan Nải Việt (TQ) - "Khổng tử với tƣ tƣởng quản lý và kinh doanh hiện đại" (GS. Lê Huy Tiêu và Nguyễn Đình Hiên dịch - NXB Văn hóa TT. 1994). 39. Hoàng Xuân Việt - "Gƣơng thầy trò" (NXB Văn hóa 1995). Trang 13
93
40. Văn Bia Tiến sĩ khóa Nhâm Tuất niên hiệu Đại báo 3 - 1442 - Văn Miếu Hà Nội
41. Trần Lê Sáng - "Chu Văn An (...) Ba bậc thầy của nền giáo dục Việt Nam", NXB Giáo
dục Hà Nội, 1996. Trang 15
42. Nguyễn Thị Kim Dung - "Các nhân vật lịch sử Cổ đại Trung Hoa. Tập 1. Lê Vinh Quốc
chủ biên, NXB Giáo dục Hà nội, 1998. Trang 47.
93 40. Văn Bia Tiến sĩ khóa Nhâm Tuất niên hiệu Đại báo 3 - 1442 - Văn Miếu Hà Nội 41. Trần Lê Sáng - "Chu Văn An (...) Ba bậc thầy của nền giáo dục Việt Nam", NXB Giáo dục Hà Nội, 1996. Trang 15 42. Nguyễn Thị Kim Dung - "Các nhân vật lịch sử Cổ đại Trung Hoa. Tập 1. Lê Vinh Quốc chủ biên, NXB Giáo dục Hà nội, 1998. Trang 47.