Khóa luận tốt nghiệp: Ảnh hưởng của lãi suất, tỷ giá hối đoái và lợi nhuận thị trường đối với lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng
4,132
645
87
Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan: Bản khóa
luận tốt nghiệp này là công
trình nghiên cứu thực sự của cá
nhân, được thực hiện dựa trên cơ
sở nghiên cứu lý thuyết, kiến
thức chuyên ngành, các đề tài
nghiên cứu nước ngoài dưới sự
hướng dẫn khoa học của thầy Lê
Tô Minh Tân.
Các số liệu thu thập được,
bảng biểu và kết quả phân tích
trong khóa luận là trung thực,
các nhận xét, định hướng đưa ra
xuất phát từ thực tiễn. Đề tài
không trùng với bất kì đề tài
nghiên cứu khoa hay khóa luận
tốt nghiệp nào. Một lần nữa tôi
xin khẳng định về sự trung thực
của lời cam đoan trên.
Người thực hiện
Nguyễn Thị Ngọc Tiên
Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế
Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page ii
Lời Cảm Ơn
Để hoàn thành đề tài này, tôi xin trân
trọng gửi lời cảm ơn đến ban giám hiệu
Trường Đại Học Kinh Tế Huế, các thầy cô
trong khoa Kế toán tài chính đã hướng dẫn,
giảng dạy, cung cấp kiến thức và phương
pháp trong 4 năm học vừa qua.Với vốn kiến
thức được tiếp thu trong quá trình học tập,
không chỉ là nền tảng cho quá trình nghiên
cứu đề tài mà còn là hành trang quý báu để
tôi bước vào đời một cách vững chắc và tự
tin.
Bên cạnh đó, tôi cũng xin gửi lời cảm
ơn chân thành đến Ban lãnh đạo Ngân hàng
Vietcombank chi nhánh Huế, đặc biệt các
anh chị đang công tác tại phòng Khách hàng
thể nhân đã tạo điều kiện giúp đỡ, cung
cấp số liệu và những kinh nghiệm thực tế
để tôi hoàn thành tốt đề tài này.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn
chân thành và sâu sắc nhất đến Thầy giáo
Lê Tô Minh Tân người đã dành nhiều thời
gian và công sức trực tiếp hướng dẫn và
giúp đỡ tôi hoàn thành tốt đề tài này.
Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế
Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page iii
Cuôi cung, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu
sắc đến gia đình, bạn bè, những người thân
đã luôn theo sát, giúp đỡ và ủng hộ tôi về
mặt tinh thần.
Mặc dù có nhiều cố gắng nhưng do hạn
chế về mặt thời gian cũng như kinh nghiệm
thực tế nên đề tài không tránh khỏi những
thiếu sót nhất định.
Kính mong quý thầy cô tiếp tục, bổ sung
góp ý để đề tài được hoàn thiện hơn.
Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn!
Huế, tháng 5 năm 2013
Sinh viên thực hiện đề tài
Nguyễn Thị Ngọc Tiên
Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế
Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page iv
MỤC LỤC
PHẦN I: ĐẶT VẤN
ĐỀ..................................................................................................10
1.Lí do thực hiện đề
tài....................................................................................................10
2.Mục tiêu nghiên
cứu.......................................................................................................2
3.Phạm vi, đối tượng nghiên
cứu.......................................................................................3
4.Phương pháp nghiên
cứu:...............................................................................................3
5.Kết cấu của đề tài:
..........................................................................................................3
PHẦN 2: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN
CỨU....................................................5
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ LÃI SUẤT VÀ TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI ...........................5
1.1. Cơ sở lí luận.
.............................................................................................................
5
1.1.1. Những vấn đề cơ bản về lãi suất và tỷ giá hối
đoái................................................ 5
1.1.2. Tác động của lãi suất, tỉ giá và thị trường đến cổ phiếu:
....................................... 8
1.1.3. Các mô hình kinh tế về mối quan hệ giữa lãi suất, tỷ giá và lợi nhuận cổ
phiếu: 11
1.2. Cơ sở thực tiễn
........................................................................................................14
1.2.1. Thực tiễn nghiên cứu về ảnh hưởng của lãi suất, tỷ giá hối đoái, lợi
nhuận
thịtrường với lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng ở nước ngoài
.............................................14
1.2.2. Thực tiễn nghiên cứu về ảnh hưởng của lãi suất, tỷ giá hối đoái, lợi
nhuận thị
trường với lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng ở Việt
Nam:...................................................19
1.3. Mô hình sử dụng nghiên
cứu:...................................................................................20
1.3.1. Hồi quy OLS:
........................................................................................................20
1.3.2. Mô hình hồi quy GARCH (p,
q)-M:...................................................................... 21
CHƯƠNG 2: NGUỒN DỮ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..................... 24
2.1. Dữ liệu nghiên cứu:
..................................................................................................
24
2.2. Phương pháp nghiên
cứu:.........................................................................................25
2.2.1. Hồi quy OLS và hồi quy có biến
giả:....................................................................25
2.2.2. Tính dừng và kiểm định tính dừng chuỗi thời
gian...............................................26
2.2.2.1. Chuỗi thời gian và mô hình ARMA:
.......................................................... 26
2.2.2.2. Tính dừng
(Stationary):..............................................................................
27
2.2.3. Mô hình phương sai sai số thay đổi theo thời gian:
..............................................28
2.2.3.1. Mô hình ARCH (AutoRegressive Conditional Heteroshedasticity):
........... 28
Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế
Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page v
2.2.3.2. Mô hình GARCH (Generalised Autoregressive Conditional
Heteroskedasticity):................................................................................................
30
CHƯƠNG 3: TÌNH HÌNH BIẾN ĐỘNG LÃI SUẤT, TỶ GIÁ VÀ HOẠT ĐỘNG
NIÊM YẾT CỦA CỔ PHIẾU NGÂN HÀNG TRÊN TTCK VIỆT NAM.....................32
3.1. Tình hình biến động của lãi suất:
.............................................................................32
3.2. Tình hình biến động của tỷ giá hối
đoái:..................................................................37
3.3. Hoạt động niêm yết của cổ phiếu ngân hàng trên TTCK Việt
Nam:.......................40
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO
LUẬN........................................43
4.1. Ảnh hưởng của lãi suất cho vay, lãi suất tiền gửi và lãi suất chiết khấu
đến lợi
nhuận cổ phiếu ngân hàng:
..............................................................................................43
4.1.1. Dữ liệu hồi
quy:.....................................................................................................43
4.1.2. Mô hình hồi quy
(OLS):........................................................................................44
4.2. Ảnh hưởng của lợi nhuận thị trường, lãi suất qua đêm liên ngân hàng, lãi
suất
TPCP 5 năm và tỷ giá USD/VND đến lợi nhuận cổ phiếu ngân
hàng:...........................45
4.2.1. Dữ liệu hồi
quy:.....................................................................................................45
4.2.2. Hồi quy OLS:
........................................................................................................46
4.2.3. Hồi quy mô hình theo phương pháp ARCH/GARCH:
.........................................47
PHẦN 3: KẾT LUẬN, NHỮNG MẶT HẠN CHẾ VÀ HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA
ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
..................................................................................................
53
Kết luận:
..........................................................................................................................53
Khuyến nghị
....................................................................................................................54
Hạn chế của đề
tài:...........................................................................................................
55
Hướng phát triển của đề tài:
............................................................................................55
TÀI LIỆU THAM
KHẢO...............................................................................................56
PHỤ LỤC
........................................................................................................................
64
Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế
Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
NHTM Ngân hàng thương mại
NHNN Ngân hàng Nhà nước
NH Ngân hàng
NĐT Nhà đầu tư
DN Doanh nghiệp
DNNN Doanh nghiệp Nhà nước
TCTD Tổ chức tín dụng
SXKD Sản suất kinh doanh
BĐS Bất động sản
DNXK Doanh nghiệp xuất khẩu
VCSH Vốn chủ sỡ hữu
DNNK Doanh nghiệp nhập khẩu
NVL Nguyên vật liệu
TPCP Trái phiếu chính phủ
DR Lãi suất tiền gửi
DRC Mức thay đổi của lãi suất tiền gửi (%)
Cp Cổ phiếu
Ls Lãi suất
TT Thông tư
TTCK Thị trường chứng khoán
VND Đồng Việt Nam
USD Đồng đô la Mỹ
DMĐT Danh mục đầu tư
NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần
TSSL Tỉ suất sinh lợi
DCR Lãi suất chiết khấu
DCRC Mức thay đổi lãi suất chiết khấu (%)
Rb Lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng (%)
Rm Lợi nhuận thị trường (%)
GR5 Lãi suất trái phiếu chính phủ 5 năm
GR5C Mức thay đổi ls TPCP 5 năm (%)
OIR Lãi suất qua đêm liên ngân hàng
OIRC Mức thay đổi ls qua đêm liên NH (%)
EX Tỷ giá USD/VND
EXC Mức thay đổi tỷ giá (%)
LR Lãi suất cho vay
LRC Mức thay đổi lãi suất cho vay (%)
HSHQ Hệ số hồi quy
Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế
Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page vii
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1: Các biến sử dụng trong mô hình (đơn vị: %)
............................................24
Bảng 3.2: Diễn biến lãi suất điều hành năm 2010 của NHNN
..................................34
Bảng 4.3: Các hệ số thống kê của các biến Rb, DRC, DCRC và
LRC......................43
Bảng 4.4: Kiểm định tính dừng các biến Rb, LRC, DRC và DCRC.
........................44
Bảng 4.5: Kết quả hồi quy ảnh hưởng của lãi suất cho vay, lãi suất tiền gửi và
lãi
suất chiết khấu đến lợi nhuận cổ phiếu ngân
hàng.................................... 44
Bảng 4.6: Các hệ số thống kê của Rb, Rm, EXC, GR5C và
OIRC...........................45
Bảng 4.7: Kiểm định tính dừng của các biến Rm, Rb, EXC, OIRC và GR5C..........46
Bảng 4.8: Kết quả hồi quy OLS ảnh hưởng của lãi suất qua đêm liên ngân hàng, lãi
suất TPCP 5 năm và tỷ giá hối đoái, lợi nhuận thị trường đến lợi nhuận cổ
phiếu ngân
hàng.........................................................................................47
Bảng 4.9: Kết quả hồi quy phương trình phương sai của các nhân tố tác động
........48
Bảng 4.10: Hồi quy các mô hình AR (1)-GARCH (p,
q)-M........................................58
Bảng 4.11: Kết quả hồi quy mô hình AR (1) – GARCH (1, 1)-M.
.............................49
Bảng 12: Hồi quy phương trình lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng và các biến LRC,
DRC, DCRC
..............................................................................................68
Bảng 13: Lựa chọn mô hình hồi quy
ARMA............................................................69
Bảng 14: Ma trận tương quan giữa các biến
số.........................................................69
Bảng 15: Hồi quy phương trình theo phương pháp
OLS..........................................70
Bảng 16: Kiểm định phần dư mô hình AR
(1)..........................................................71
Bảng 17: Kiểm định tính ARCH của mô hình AR
(1)..............................................72
Bảng 18: Lựa chọn phương trình hồi qui phương sai cho nhân tố ls qua đêm liên
ngân
hàng...................................................................................................
73
Bảng 19: Lựa chọn phương trinh hồi qui phương sai cho nhân tố lãi suất
TPCP 5
năm...............................................................................................73
Bảng 20: Lựa chọn phương trinh hồi qui phương sai cho nhân tố tỷ giá USD/VND74
Bảng 21: Mô hình hồi quy theo phương pháp Maximum Likelihood
...................... 75
Bảng 22: Kiểm tra tính ARCH của mô hình AR (1)-GARCH
(1,1)-M....................76
Bảng 23: Kiểm định thừa biến của mô hình AR (1)
.................................................77
Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế
Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page viii
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Mô hình nghiên cứu mối quan hệ giữa lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng
và các
biến......................................................................................................
23
Hình 2.2: Phương trình hồi quy của tổng thể và của
mẫu..............................................25
Hình 2.3: Chuỗi thời
gian...............................................................................................
26
Hình 3.4: Lãi suất huy động vốn năm
2008...................................................................32
Hình 3.5: Lãi suất huy động, cho vay bằng VND của các TCTD năm 2009
................33
Hình 3.6: Biến động các loại lãi suất trên thị trường liên ngân hàng
............................35
Hình 3.7: Diễn biến lãi suất qua đêm liên ngân hàng năm 2012.
..................................36
Hình 3.8: Biến động lãi suất trái phiếu chính phủ 5
năm...............................................36
Hình 3.9: Diễn biến tỷ giá USD/VND năm 2008 và năm
2009.....................................38
Hình 3.10: Tỷ giá chính thức và tỷ giá thị trường tự do VND/USD năm
2009..............38
Hình 3.11: Tỷ giá VND/USD và biên độ dao động, năm
2008-2009.............................38
Hình 3.12: Tỷ giá USD/VND bình quân liên ngân hàng
2009-2013.............................. 48
Hình 3.13: Mức độ hoàn thành kế hoạch lợi nhuận năm 2012
.......................................41
Hình 3.14: Biến động giá và khối lượng giao dịch của chỉ số nhóm cổ phiếu
ngân hàng
......................................................................................................42
Hình 15: Biểu đồ biểu thị các biến LR, DCR, DR và Rb
.............................................65
Hình 16: Biểu đồ phân phối của các chuỗi thời gian Rb, GR5C, EXC,
Rm và
OIRC...................................................................................................67
Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế
Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page ix
TÓM TẮT ĐỀ TÀI
Hiện nay, cổ phiếu ngành ngân hàng là một trong những cổ phiếu thu hút các
nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Mặc dù, đã có nhiều nghiên cứu
ở
nước ngoài ở các thị trường khác nhau cho thấy lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng bị
ảnh
hưởng bởi các nhân tố, như: lợi nhuận thị trường, lãi suất và tỷ giá hối đoái,
các đề tài
trong nước chỉ mới đề cập đến sự tác động của các biến số vĩ mô (CPI, GDP, sản
lượng
sản xuất công nghiệp, lạm phát, lãi suất…) đến thị trường chứng khoán. Bên cạnh
đó,
các kết quả nghiên cứu thực nghiệm trên thế giới về tác động của lãi suất và tỷ
giá đến
lợi nhuận cổ phiếu nhóm ngân hàng có sự khác biệt giữa các thị trường, thậm chí
trái
ngược nhau. Do đó, mục tiêu chính của đề tài tập trung nghiên cứu và đánh giá
tác
động của mức độ thay đổi lãi suất và tỷ giá đối với lợi nhuận nhóm cổ phiếu ngân
hàng
niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam, bằng cách sử dụng phương pháp OLS
và mô hình GARCH-M. Dựa vào phương pháp hồi quy OLS, nghiên cứu cho thấy thay
đổi lãi suất cho vay có tác động cùng chiều và lãi suất chiết khấu có tác động
ngược
chiều, trong khi thay đổi lãi suất tiền gửi không có ảnh hưởng đến lợi nhuận cổ
phiếu
ngân hàng. Kết quả nghiên cứu còn cho thấy mức thay đối tỷ giá hối đoái USD/VND,
và lợi nhuận thị trường có tác động cùng chiều và lãi suất trái phiếu chính phủ
5 năm có
tác động ngược chiều với lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng, trong khi lãi suất qua
đêm liên
ngân hàng không có ảnh hưởng dựa vào mô hình AR (1)-GARCH (1, 1)-M. Phương
trình phương sai có điều kiện còn cho thấy độ biến động lãi suất qua đêm liên
ngân
hàng, lãi suất trái phiếu chính phủ và tỷ giá hối đoái USD/VND đều có tác động
đến
biến động lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng. Tuy nhiên, lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng
vẫn
nhạy cảm nhất với lợi nhuận thị trường, đóng vai trò quan trọng trong phương
trình
trung bình có điều kiện xác định lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng. Trên cơ sở kết
quả
nghiên cứu, nghiên cứu đưa ra các khuyến nghị cho nhà đầu tư, nhà quản lí ngân
hàng
và cơ quan quản lí Nhà nước nhằm hạn chế tác động của sự biến động lãi suất và
tỷ giá
đến lợi nhuận của nhóm cổ phiếu ngân hàng trên thị trường chứng khoán Việt Nam.
Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế
Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page x
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do thực hiện đề tài
Cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu năm 2008 – 2009 đã
ảnh hưởng hầu hết các nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Mặc dù trong năm
vừa qua, chính phủ đã thực hiện, ban hành nhiều chính sách cải thiện nhưng nền
kinh
tế Việt Nam vẫn phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức: nhiều doanh
nghiệp
phá sản, hàng tồn kho tăng cao, bất động sản vẫn nằm trong tình trạng “đóng
băng”,
thị trường chứng khoán “ảm đạm”, niềm tin nhà đầu tư sụt giảm và thanh khoản thị
trường thì xuống thấp. Cùng với đó, năm 2012 cũng là năm đánh dấu một năm đầy
biến động của ngành ngân hàng, trong đó nổi bật là vấn đề nợ xấu tăng cao, và
các vụ
mua bán sáp nhập ngân hàng (M&A). Đặc biệt là vấn đề tốc độ tăng trưởng tín dụng
thấp cũng đồng nghĩa với lợi nhuận kinh doanh của ngân hàng bị giảm sút, bởi vì
phần
lớn thu nhập của ngân hàng đều đến từ hoạt động tín dụng. Bên cạnh đó, sự cạnh
tranh
của các ngân hàng thương mại ngày càng diễn ra khốc liệt, do đó mỗi ngân hàng
phải
không những đổi mới, cải thiện chất lượng dịch vụ, cải tiến công nghệ mà còn
phải
trang bị cho mình nguồn lực tài chính mạnh. Niêm yết cổ phiếu mang lại cho ngân
hàng rất nhiều lợi ích: huy động vốn, uy tín, và giúp ngân hàng nâng cao năng
lực
cạnh tranh, mở rộng thị phần và tăng trưởng lợi nhuận. Với thanh khoản và giá
đều
tăng trong 2012, cổ phiếu ngành ngân hàng là một trong những cổ phiếu được giới
đầu
tư đánh giá là cổ phiếu có tiềm năng đem lại lợi nhuận cho nhà đầu tư trên thị
trường
chứng khoán trong những năm tới. Theo báo cáo triển vọng ngành 2013 của công ty
chứng khoán BSC, kết thúc năm 2012 cổ phiếu ngân hàng tăng 18% trong khi VN-
index chỉ tăng trưởng 10%, còn HN-index tăng trưởng âm 10%. Không những thế,
theo báo Nhịp cầu đầu tư
1
, năm 2012 cũng là năm đột biến về khối lượng giao dịch cổ
phiếu ngân hàng, tổng khối lượng giao dịch của 8 ngân hàng đang niêm yết lên đến
2,4
tỷ cổ phiếu; gấp 2,1 lần so với năm 2011. Đây là thông tin tốt đối với các ngân
hàng cổ
phần nếu muốn huy động vốn từ thị trường chứng khoán- là thị trường có dấu hiệu
hồi
1
http://vnexpress.net/gl/kinh-doanh/chung-khoan/2013/02/co-phieu-ngan-hang-trong-cho-m-amp-a/
Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế