Khóa luận tốt nghiệp: Ảnh hưởng của lãi suất, tỷ giá hối đoái và lợi nhuận thị trường đối với lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Bản khóa luận tốt nghiệp này là công trình nghiên cứu thực sự của cá nhân, được thực hiện dựa trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết, kiến thức chuyên ngành, các đề tài nghiên cứu nước ngoài dưới sự hướng dẫn khoa học của thầy Lê Tô Minh Tân. Các số liệu thu thập được, bảng biểu và kết quả phân tích trong khóa luận là trung thực, các nhận xét, định hướng đưa ra xuất phát từ thực tiễn. Đề tài không trùng với bất kì đề tài nghiên cứu khoa hay khóa luận tốt nghiệp nào. Một lần nữa tôi xin khẳng định về sự trung thực của lời cam đoan trên. Người thực hiện Nguyễn Thị Ngọc Tiên Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page ii Lời Cảm Ơn Để hoàn thành đề tài này, tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến ban giám hiệu Trường Đại Học Kinh Tế Huế, các thầy cô trong khoa Kế toán tài chính đã hướng dẫn, giảng dạy, cung cấp kiến thức và phương pháp trong 4 năm học vừa qua.Với vốn kiến thức được tiếp thu trong quá trình học tập, không chỉ là nền tảng cho quá trình nghiên cứu đề tài mà còn là hành trang quý báu để tôi bước vào đời một cách vững chắc và tự tin. Bên cạnh đó, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban lãnh đạo Ngân hàng Vietcombank chi nhánh Huế, đặc biệt các anh chị đang công tác tại phòng Khách hàng thể nhân đã tạo điều kiện giúp đỡ, cung cấp số liệu và những kinh nghiệm thực tế để tôi hoàn thành tốt đề tài này. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất đến Thầy giáo Lê Tô Minh Tân người đã dành nhiều thời gian và công sức trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành tốt đề tài này. Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page iii Cuôi cung, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến gia đình, bạn bè, những người thân đã luôn theo sát, giúp đỡ và ủng hộ tôi về mặt tinh thần. Mặc dù có nhiều cố gắng nhưng do hạn chế về mặt thời gian cũng như kinh nghiệm thực tế nên đề tài không tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Kính mong quý thầy cô tiếp tục, bổ sung góp ý để đề tài được hoàn thiện hơn. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn! Huế, tháng 5 năm 2013 Sinh viên thực hiện đề tài Nguyễn Thị Ngọc Tiên Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page iv MỤC LỤC PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ..................................................................................................10 1.Lí do thực hiện đề tài....................................................................................................10 2.Mục tiêu nghiên cứu.......................................................................................................2 3.Phạm vi, đối tượng nghiên cứu.......................................................................................3 4.Phương pháp nghiên cứu:...............................................................................................3 5.Kết cấu của đề tài: ..........................................................................................................3 PHẦN 2: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU....................................................5 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ LÃI SUẤT VÀ TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI ...........................5 1.1. Cơ sở lí luận. ............................................................................................................. 5 1.1.1. Những vấn đề cơ bản về lãi suất và tỷ giá hối đoái................................................ 5 1.1.2. Tác động của lãi suất, tỉ giá và thị trường đến cổ phiếu: ....................................... 8 1.1.3. Các mô hình kinh tế về mối quan hệ giữa lãi suất, tỷ giá và lợi nhuận cổ phiếu: 11 1.2. Cơ sở thực tiễn ........................................................................................................14 1.2.1. Thực tiễn nghiên cứu về ảnh hưởng của lãi suất, tỷ giá hối đoái, lợi nhuận thịtrường với lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng ở nước ngoài .............................................14 1.2.2. Thực tiễn nghiên cứu về ảnh hưởng của lãi suất, tỷ giá hối đoái, lợi nhuận thị trường với lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng ở Việt Nam:...................................................19 1.3. Mô hình sử dụng nghiên cứu:...................................................................................20 1.3.1. Hồi quy OLS: ........................................................................................................20 1.3.2. Mô hình hồi quy GARCH (p, q)-M:...................................................................... 21 CHƯƠNG 2: NGUỒN DỮ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..................... 24 2.1. Dữ liệu nghiên cứu: .................................................................................................. 24 2.2. Phương pháp nghiên cứu:.........................................................................................25 2.2.1. Hồi quy OLS và hồi quy có biến giả:....................................................................25 2.2.2. Tính dừng và kiểm định tính dừng chuỗi thời gian...............................................26 2.2.2.1. Chuỗi thời gian và mô hình ARMA: .......................................................... 26 2.2.2.2. Tính dừng (Stationary):.............................................................................. 27 2.2.3. Mô hình phương sai sai số thay đổi theo thời gian: ..............................................28 2.2.3.1. Mô hình ARCH (AutoRegressive Conditional Heteroshedasticity): ........... 28 Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page v 2.2.3.2. Mô hình GARCH (Generalised Autoregressive Conditional Heteroskedasticity):................................................................................................ 30 CHƯƠNG 3: TÌNH HÌNH BIẾN ĐỘNG LÃI SUẤT, TỶ GIÁ VÀ HOẠT ĐỘNG NIÊM YẾT CỦA CỔ PHIẾU NGÂN HÀNG TRÊN TTCK VIỆT NAM.....................32 3.1. Tình hình biến động của lãi suất: .............................................................................32 3.2. Tình hình biến động của tỷ giá hối đoái:..................................................................37 3.3. Hoạt động niêm yết của cổ phiếu ngân hàng trên TTCK Việt Nam:.......................40 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN........................................43 4.1. Ảnh hưởng của lãi suất cho vay, lãi suất tiền gửi và lãi suất chiết khấu đến lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng: ..............................................................................................43 4.1.1. Dữ liệu hồi quy:.....................................................................................................43 4.1.2. Mô hình hồi quy (OLS):........................................................................................44 4.2. Ảnh hưởng của lợi nhuận thị trường, lãi suất qua đêm liên ngân hàng, lãi suất TPCP 5 năm và tỷ giá USD/VND đến lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng:...........................45 4.2.1. Dữ liệu hồi quy:.....................................................................................................45 4.2.2. Hồi quy OLS: ........................................................................................................46 4.2.3. Hồi quy mô hình theo phương pháp ARCH/GARCH: .........................................47 PHẦN 3: KẾT LUẬN, NHỮNG MẶT HẠN CHẾ VÀ HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU .................................................................................................. 53 Kết luận: ..........................................................................................................................53 Khuyến nghị ....................................................................................................................54 Hạn chế của đề tài:........................................................................................................... 55 Hướng phát triển của đề tài: ............................................................................................55 TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................................56 PHỤ LỤC ........................................................................................................................ 64 Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT NHTM Ngân hàng thương mại NHNN Ngân hàng Nhà nước NH Ngân hàng NĐT Nhà đầu tư DN Doanh nghiệp DNNN Doanh nghiệp Nhà nước TCTD Tổ chức tín dụng SXKD Sản suất kinh doanh BĐS Bất động sản DNXK Doanh nghiệp xuất khẩu VCSH Vốn chủ sỡ hữu DNNK Doanh nghiệp nhập khẩu NVL Nguyên vật liệu TPCP Trái phiếu chính phủ DR Lãi suất tiền gửi DRC Mức thay đổi của lãi suất tiền gửi (%) Cp Cổ phiếu Ls Lãi suất TT Thông tư TTCK Thị trường chứng khoán VND Đồng Việt Nam USD Đồng đô la Mỹ DMĐT Danh mục đầu tư NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần TSSL Tỉ suất sinh lợi DCR Lãi suất chiết khấu DCRC Mức thay đổi lãi suất chiết khấu (%) Rb Lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng (%) Rm Lợi nhuận thị trường (%) GR5 Lãi suất trái phiếu chính phủ 5 năm GR5C Mức thay đổi ls TPCP 5 năm (%) OIR Lãi suất qua đêm liên ngân hàng OIRC Mức thay đổi ls qua đêm liên NH (%) EX Tỷ giá USD/VND EXC Mức thay đổi tỷ giá (%) LR Lãi suất cho vay LRC Mức thay đổi lãi suất cho vay (%) HSHQ Hệ số hồi quy Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page vii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Các biến sử dụng trong mô hình (đơn vị: %) ............................................24 Bảng 3.2: Diễn biến lãi suất điều hành năm 2010 của NHNN ..................................34 Bảng 4.3: Các hệ số thống kê của các biến Rb, DRC, DCRC và LRC......................43 Bảng 4.4: Kiểm định tính dừng các biến Rb, LRC, DRC và DCRC. ........................44 Bảng 4.5: Kết quả hồi quy ảnh hưởng của lãi suất cho vay, lãi suất tiền gửi và lãi suất chiết khấu đến lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng.................................... 44 Bảng 4.6: Các hệ số thống kê của Rb, Rm, EXC, GR5C và OIRC...........................45 Bảng 4.7: Kiểm định tính dừng của các biến Rm, Rb, EXC, OIRC và GR5C..........46 Bảng 4.8: Kết quả hồi quy OLS ảnh hưởng của lãi suất qua đêm liên ngân hàng, lãi suất TPCP 5 năm và tỷ giá hối đoái, lợi nhuận thị trường đến lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng.........................................................................................47 Bảng 4.9: Kết quả hồi quy phương trình phương sai của các nhân tố tác động ........48 Bảng 4.10: Hồi quy các mô hình AR (1)-GARCH (p, q)-M........................................58 Bảng 4.11: Kết quả hồi quy mô hình AR (1) – GARCH (1, 1)-M. .............................49 Bảng 12: Hồi quy phương trình lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng và các biến LRC, DRC, DCRC ..............................................................................................68 Bảng 13: Lựa chọn mô hình hồi quy ARMA............................................................69 Bảng 14: Ma trận tương quan giữa các biến số.........................................................69 Bảng 15: Hồi quy phương trình theo phương pháp OLS..........................................70 Bảng 16: Kiểm định phần dư mô hình AR (1)..........................................................71 Bảng 17: Kiểm định tính ARCH của mô hình AR (1)..............................................72 Bảng 18: Lựa chọn phương trình hồi qui phương sai cho nhân tố ls qua đêm liên ngân hàng................................................................................................... 73 Bảng 19: Lựa chọn phương trinh hồi qui phương sai cho nhân tố lãi suất TPCP 5 năm...............................................................................................73 Bảng 20: Lựa chọn phương trinh hồi qui phương sai cho nhân tố tỷ giá USD/VND74 Bảng 21: Mô hình hồi quy theo phương pháp Maximum Likelihood ...................... 75 Bảng 22: Kiểm tra tính ARCH của mô hình AR (1)-GARCH (1,1)-M....................76 Bảng 23: Kiểm định thừa biến của mô hình AR (1) .................................................77 Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page viii DANH MỤC HÌNH Hình 1.1: Mô hình nghiên cứu mối quan hệ giữa lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng và các biến...................................................................................................... 23 Hình 2.2: Phương trình hồi quy của tổng thể và của mẫu..............................................25 Hình 2.3: Chuỗi thời gian............................................................................................... 26 Hình 3.4: Lãi suất huy động vốn năm 2008...................................................................32 Hình 3.5: Lãi suất huy động, cho vay bằng VND của các TCTD năm 2009 ................33 Hình 3.6: Biến động các loại lãi suất trên thị trường liên ngân hàng ............................35 Hình 3.7: Diễn biến lãi suất qua đêm liên ngân hàng năm 2012. ..................................36 Hình 3.8: Biến động lãi suất trái phiếu chính phủ 5 năm...............................................36 Hình 3.9: Diễn biến tỷ giá USD/VND năm 2008 và năm 2009.....................................38 Hình 3.10: Tỷ giá chính thức và tỷ giá thị trường tự do VND/USD năm 2009..............38 Hình 3.11: Tỷ giá VND/USD và biên độ dao động, năm 2008-2009.............................38 Hình 3.12: Tỷ giá USD/VND bình quân liên ngân hàng 2009-2013.............................. 48 Hình 3.13: Mức độ hoàn thành kế hoạch lợi nhuận năm 2012 .......................................41 Hình 3.14: Biến động giá và khối lượng giao dịch của chỉ số nhóm cổ phiếu ngân hàng ......................................................................................................42 Hình 15: Biểu đồ biểu thị các biến LR, DCR, DR và Rb .............................................65 Hình 16: Biểu đồ phân phối của các chuỗi thời gian Rb, GR5C, EXC, Rm và OIRC...................................................................................................67 Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page ix TÓM TẮT ĐỀ TÀI Hiện nay, cổ phiếu ngành ngân hàng là một trong những cổ phiếu thu hút các nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Mặc dù, đã có nhiều nghiên cứu ở nước ngoài ở các thị trường khác nhau cho thấy lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng bị ảnh hưởng bởi các nhân tố, như: lợi nhuận thị trường, lãi suất và tỷ giá hối đoái, các đề tài trong nước chỉ mới đề cập đến sự tác động của các biến số vĩ mô (CPI, GDP, sản lượng sản xuất công nghiệp, lạm phát, lãi suất…) đến thị trường chứng khoán. Bên cạnh đó, các kết quả nghiên cứu thực nghiệm trên thế giới về tác động của lãi suất và tỷ giá đến lợi nhuận cổ phiếu nhóm ngân hàng có sự khác biệt giữa các thị trường, thậm chí trái ngược nhau. Do đó, mục tiêu chính của đề tài tập trung nghiên cứu và đánh giá tác động của mức độ thay đổi lãi suất và tỷ giá đối với lợi nhuận nhóm cổ phiếu ngân hàng niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam, bằng cách sử dụng phương pháp OLS và mô hình GARCH-M. Dựa vào phương pháp hồi quy OLS, nghiên cứu cho thấy thay đổi lãi suất cho vay có tác động cùng chiều và lãi suất chiết khấu có tác động ngược chiều, trong khi thay đổi lãi suất tiền gửi không có ảnh hưởng đến lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng. Kết quả nghiên cứu còn cho thấy mức thay đối tỷ giá hối đoái USD/VND, và lợi nhuận thị trường có tác động cùng chiều và lãi suất trái phiếu chính phủ 5 năm có tác động ngược chiều với lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng, trong khi lãi suất qua đêm liên ngân hàng không có ảnh hưởng dựa vào mô hình AR (1)-GARCH (1, 1)-M. Phương trình phương sai có điều kiện còn cho thấy độ biến động lãi suất qua đêm liên ngân hàng, lãi suất trái phiếu chính phủ và tỷ giá hối đoái USD/VND đều có tác động đến biến động lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng. Tuy nhiên, lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng vẫn nhạy cảm nhất với lợi nhuận thị trường, đóng vai trò quan trọng trong phương trình trung bình có điều kiện xác định lợi nhuận cổ phiếu ngân hàng. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, nghiên cứu đưa ra các khuyến nghị cho nhà đầu tư, nhà quản lí ngân hàng và cơ quan quản lí Nhà nước nhằm hạn chế tác động của sự biến động lãi suất và tỷ giá đến lợi nhuận của nhóm cổ phiếu ngân hàng trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Lê Tô Minh Tân SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Tiên – K43A TCNH Page x PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do thực hiện đề tài Cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu năm 2008 – 2009 đã ảnh hưởng hầu hết các nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Mặc dù trong năm vừa qua, chính phủ đã thực hiện, ban hành nhiều chính sách cải thiện nhưng nền kinh tế Việt Nam vẫn phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức: nhiều doanh nghiệp phá sản, hàng tồn kho tăng cao, bất động sản vẫn nằm trong tình trạng “đóng băng”, thị trường chứng khoán “ảm đạm”, niềm tin nhà đầu tư sụt giảm và thanh khoản thị trường thì xuống thấp. Cùng với đó, năm 2012 cũng là năm đánh dấu một năm đầy biến động của ngành ngân hàng, trong đó nổi bật là vấn đề nợ xấu tăng cao, và các vụ mua bán sáp nhập ngân hàng (M&A). Đặc biệt là vấn đề tốc độ tăng trưởng tín dụng thấp cũng đồng nghĩa với lợi nhuận kinh doanh của ngân hàng bị giảm sút, bởi vì phần lớn thu nhập của ngân hàng đều đến từ hoạt động tín dụng. Bên cạnh đó, sự cạnh tranh của các ngân hàng thương mại ngày càng diễn ra khốc liệt, do đó mỗi ngân hàng phải không những đổi mới, cải thiện chất lượng dịch vụ, cải tiến công nghệ mà còn phải trang bị cho mình nguồn lực tài chính mạnh. Niêm yết cổ phiếu mang lại cho ngân hàng rất nhiều lợi ích: huy động vốn, uy tín, và giúp ngân hàng nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị phần và tăng trưởng lợi nhuận. Với thanh khoản và giá đều tăng trong 2012, cổ phiếu ngành ngân hàng là một trong những cổ phiếu được giới đầu tư đánh giá là cổ phiếu có tiềm năng đem lại lợi nhuận cho nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán trong những năm tới. Theo báo cáo triển vọng ngành 2013 của công ty chứng khoán BSC, kết thúc năm 2012 cổ phiếu ngân hàng tăng 18% trong khi VN- index chỉ tăng trưởng 10%, còn HN-index tăng trưởng âm 10%. Không những thế, theo báo Nhịp cầu đầu tư 1 , năm 2012 cũng là năm đột biến về khối lượng giao dịch cổ phiếu ngân hàng, tổng khối lượng giao dịch của 8 ngân hàng đang niêm yết lên đến 2,4 tỷ cổ phiếu; gấp 2,1 lần so với năm 2011. Đây là thông tin tốt đối với các ngân hàng cổ phần nếu muốn huy động vốn từ thị trường chứng khoán- là thị trường có dấu hiệu hồi 1 http://vnexpress.net/gl/kinh-doanh/chung-khoan/2013/02/co-phieu-ngan-hang-trong-cho-m-amp-a/ Đại học Kinh tế HuếĐại học Kinh tế Huế