Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý rủi ro đối với hàng hoá xuất nhập khẩu tại Cục Hải quan Hà Nội
9,532
635
90
41
nguyên chiếc và phụ tùng, linh kiệnlắp ráp ô tô, thiết bị máy móc, nguyên liệu
sản xuất, lúa gạo, xăng dầu, … là những mặt hàng chủ đạo, chiếm phần lớn
trong tổng kim ngạch xuất khẩu. Ngoài quy mô về hàng hóa tăng lên, chủng loại
hàng hóa cũng đa dạng hơn, chủ thể XNK càng đa thành phần, thị trường đi và
đến ngày càng được mở rộng… do đó khâu QLRR ngày càng được coi là khâu
quan trọng trong nghiệp vụ tại Cục Hải quan Hà nội.
Bảng 3. 2 Số lƣợng tờ khai XNK đã giải quyết tại Cục Hải quan Hà Nội
(ĐVT: tờ khai)
Năm
Số tờ khai
XK
Số tờ khai
NK
Tổng số TK
2016
Số lượng
619.597
205.816
825.413
Tỷ lệ %
75,07
24,93
100
2017
Số lượng
700.001
285.145
985.146
Tỷ lệ %
71,06
28,94
100
2018
Số lượng
812.765
312.512
1.125.277
Tỷ lệ %
72,23
27,77
100
Chênh lệch
2017/2016
Giá trị
80.404
79.329
159.733
Tỷ lệ %
12,98
38,54
19,35
Chênh lệch
2017/2016
Giá trị
112.764
27.367
140.131
Tỷ lệ %
18,20
13,30
16,98
(Nguồn: Số liệu tổng hợp từ Báo cáo tổng kết của Cục Hải quan Hà Nội
(giai đoạn 2016 – 2018)
Số lượng tờ khai XNK mà Cục Hải quan Hà Nội giải quyết được trong
giai đoạn 2016 – 2018 tăng đều qua các năm. Theo đó năm 2016 Cục giải quyết
được 825.413 tờ khai, năm 2017 là 985.146 tờ khai (tăng 19,35% so với năm
2016); năm 2018 số lượng tờ khai giải quyết được đạt 1.125.277 tờ (tăng
16,98% so với năm 2017).
Số lượng tờ khai XK tăng theo các năm, năm 2016 Cục giải quyết được
619.597 tờ khai XK, năm 2017 là 700.001 tờ khai (tăng 12,98% so với năm
2016), năm 2018 tăng lên 812.765 tờ khai (tăng 18,2% so với năm 2017).
42
Số lượng tờ khai NK tăng theo các năm, năm 2016 Cục giải quyết được
205.816 tờ khai NK, năm 2017 là 285.145 tờ khai (tăng 38,54% so với năm
2016), năm 2018 tăng lên 312.512 tờ khai (tăng 17,64% so với năm 2017).
Có được kết quả này là do sự cố gắng vượt bậc của Cục hải quan Hà Nội.
Tổng số thu nộp ngân sách nhà nƣớc
Một trong những kết quả đáng ghi nhận của Cục Hải quan Hà Nội giai
đoạn 2016 – 2018 đó chính là sự gia tăng của giá trị nộp ngân sách Nhà nước
của đơn vị.
Biểu đồ 3. 1: Số thu nộp ngân sách nhà nƣớc giai đoạn 2016 - 2018 của Cục
Hải quan Hà Nội
Qua biểu đồ ta thấy: Số thu nộp ngân sách của Cục Hải quan Hà Nội tăng
lên hàng năm, cụ thể: Năm 2016 đơn vị thu nộp ngân sách Nhà nước đạt 51.632
tỷ đồng, năm 2017 tăng lên 56.425 tỷ đồng. Năm 2018 tăng lên 61.018 tỷ đồng,
đây là nỗ lực của Cục Hải quan Hà Nội.
46000
48000
50000
52000
54000
56000
58000
60000
62000
Năm 2016 Năm 2017 Năm 2018
Tỷ đồng
Tỷ đồng
51632
56425
61018
43
3.2 Thực trạng quản lý rủi ro đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu tại
Cục Hải quan Hà Nội
3.2.1 Lập kế hoạch quản lý rủi ro đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu tại
Cục Hải quan Hà Nội
Xác định vai trò của công tác lập kế hoạch trong công tác quản lý rủi ro
hải quan nói chung và quản lý rủi ro hải quan hàng hóa xuất nhập khẩu nói
riêng, thời gian qua Cục hải quan Hà Nội luôn xây dựng các chương trình, kế
hoạch hoạt động, trong đó có chương trình, kế hoạch quản lý rủi ro hàng xuất
nhập khẩu.
Trêni cơi sởi chươngi trình,i kếi hoạchi quảni lýi rủii roi hàngi hóai xuấti
nhậpi khẩui
tạii Cụci hảii quani Hài Nội,i Lãnhi đạoi Cục,i lãnhi đạoi Độii giámi sáti đãi
xáci địnhi rõi
mụci tiêu,i nhiệmi vụi quảni lýi rủii roi đốii vớii hàngi hóai xuấti nhậpi
khẩu.i Mụci tiêui
củai Cụci lài chốngi giani lậni thươngi mại,i chốngi thấti thui ngâni sáchi nhài
nước,i chínhi
vìi vậyi mụci tiêui củai quảni lýi rủii roi đốii vớii hàngi hóai xuấti nhậpi
khẩui lài phảii
hướngi doanhi nghiệpi tuâni thủi phápi luậti nóii chungi vài phápi luậti hảii
quani nóii
riêng,i phảii đảmi bảoi tínhi chínhi xác,i trungi thựci củai chứngi từi thuộci
hồi sơi hảii
quani vài tínhi chínhi xáci giữai hồi sơi vài thựci tếi hàngi hóa,i gópi phầni
thựci hiệni tốti
mụci tiêui phòngi chốngi buôni lậui vài giani lậni thươngi mạii củai Cục.
Cụci Hảii Quani Hài nộii đãi xâyi dựngi kếi hoạch,i huyi động,i phâni bổi nguồni
lực,i trangi bịi trangi thiếti bị,i kỹi thuật,i hướngi dẫni đàoi tạoi côngi
chứci giámi sáti hảii
quani đốii vớii hàngi hóai xuấti nhậpi khẩui đápi ứngi đượci yêui cầui nhiệmi
vụ,i đạti đượci
mụci tiêui đềi ra.i Hàngi nămi Cụci đãi cói nhữngi quyếti địnhi luâni chuyểni
điềui độngi
cáni bộ,i côngi chứci thuộci thẩmi quyềni củai Cụci nhưngi vẫni đảmi bảoi phâni
côngi
đúngi chuyêni môni nghiệpi vụi vài cói tínhi kếi thừai caoi trongi hoạti độngi
nghiệpi vụi
giámi sáti hảii quani hàngi nhậpi khẩu.
Hơni thế,i trongi xâyi dựngi kếi hoạch,i chươngi trìnhi hànhi độngi Lãnhi đạoi
Cụci
luôni đạti đượci sựi thốngi nhấti caoi vềi quảni lý,i điềui hành,i chỉi đạoi
cáci mặti côngi táci
dựai trêni tổi chứci thựci hiệni cáci quyi chếi làmi việc,i thểi hiệni sựi côngi
khai,i minhi
bạch,i tạoi đượci sựi đồngi thuậni trongi tậpi thểi lãnhi đạoi vớii cáni bội
côngi chứci vài
44
giữai cáci độii côngi tác.
Cáci mặti côngi táci tạii Cụci Hảii quani Hài Nộii luôni đượci thựci hiệni theoi
kếi
hoạchi đềi ra,i duyi trìi đảmi bảoi cáci biệni phápi nghiệpi vụi quảni lýi chặti
chẽi hàngi hóai
xuấti nhậpi khẩui từi đói giảmi thiểui rủii roi trongi quảni lýi hàngi hóai
xuấti nhậpi khẩu.
3.2.2. Tổ chức thực hiện quản lý rủi ro đối với hàng hóa xuất nhập khẩu tại
Cục Hải Quan Hà Nội
* Xây dựng hệ thống các đơn vị chuyên trách quản lý rủi ro
Hiện nay, ngành Hải quan tập trung xây dựng hệ thống các đơn vị chuyên
trách QLRR ở 3 cấp: Tổng cục, Cục và Chi cục. Cụ thể, các đơn vị chuyên trách
QLRR đảm nhiệm được vai trò điều phối, chủ trì thực hiện công tác thu thập xử
lý thông tin và phân tích, đánh giá rủi ro thống nhất được định hướng trong hoạt
động kiểm tra, giám sát, kiểm soát theo dõi các rủi ro trong từng lĩnh vực
nghiệp
vụ Hải quan.
Sơ đồ 3. 2. Mô hình phân cấp quản lý rủi ro theo 03 cấp Nguồn: Cục Hải
quan Hà Nội
Cấp Tổng cục:
+ Xây dựng và tổ chức thực hiện chiến lược QLRR (gồm: Hệ thống và cơ
chế điều hành QLRR; Chương trình, kế hoạch QLRR; Xây dựng hệ thống thông
tin QLRR; Hồ sơ QLRR; Hồ sơ quản lý doanh nghiệp);
Tổng Cục
Cục
45
+ Thiết lập và áp dụng Tiêu chí QLRR;
+ Điều hành hoạt động QLRR trong phạm vi cấp ngành;
+ Theo dõi, đánh giá quy trình QLRR, đo lường tuân thủ.
Cấp Cục:
+ Truyền nhận dữ liệu đánh giá rủi ro;
+ Thu thập thông tin phục vụ QLRR (gồm: Bộ chỉ tiêu thông tin quản lý doanh
nghiệp; Thông tin vi phạm; Thông tin từ các nghiệp vụ; Thông tin phản hồi từ
Chi cục);
+ Xây dựng hồ sơ quản lý rủi ro cấp Cục;
+ Thiết lập tiêu chí động;
+ Theo dõi, hướng dẫn kiểm tra đánh giá việc thực hiện quy trình quản lý rủi ro
của các Chi cục;
+ Đánh giá hiệu quả quản lý rủi ro cấp Cục, báo cáo phản hồi về Tổng cục
Cấp Chi cục
+ Bộ phận quản lý rủi ro
• Tiếp nhận dữ liệu đánh giá rủi ro từ cấp Cục
• Thu thập thông tin vi phạm
• Thu thập thông tin phản hồi
• Thiết lập tiêu chí phân luồng
• Tham mưu chuyển luồng
• Đánh giá hiệu quả QLRR tại Chi cục
+ Các đơn vị xử lý rủi ro
• Thực hiện phân luồng hệ thống
• Xác định rủi ro ngay trong từng khâu nghiệp vụ thông quan
• Phản hồi thông tin (tất cả các bước trong quy trình thông quan)
* Đo lường, đánh giá tuân thủ trong hoạt động nghiệp vụ hải quan
- Đo lường, đánh giá tuân thủ doanh nghiệp
46
Bảng 3. 3. Tình hình phân luồng hàng hóa XNK
(Đơn vị tính: Tờ khai)
Năm
Chỉ tiêu
Luồng
xanh
Luồng Vàng
Luồng Đỏ
Theo tiêu
chi Tổng
cục
Theo
tiêu
chí Cục
Cộng
Theo tiêu
chi Tổng
cục
Theo
tiêu
chí Cục
Do
chuyển
luồng
Cộng
Tổng
cộng
2016
Số lượng
551.452
172.526
13.512
186.038
81.451
1.951
4.521
87.923
825.413
Tỷ lệ %
66,8
92,74
7,263
22,54
92,64
2,22
5,14
10,65
100
2017
Số lượng
651.258
198.526
14.152
212.678
112.526
2.152
6.542
121.220
985.156
Tỷ lệ %
66,11
93,35
6,65
100,00
92,83
1,78
5,40
12,30
100
2018
Số lượng
756.252
203.522
18.523
222.045
135.852
2.586
8.542
146.980
1.125.277
Tỷ lệ %
67,21
91,66
8,34
100,00
92,43
1,76
0,00
13,06
100
Chênh lệch
2017/2016
Giá trị
99.806
26.000
640
26.640
31.075
201
2.021
33.297
159.743
Tỷ lệ %
18,10
15,07
4,74
14,32
38,15
10,30
44,70
37,87
19,35
Chênh lệch
2017/2016
Giá trị
104.994
4.996
4.371
9.367
23.326
434
2.000
25.760
140.121
Tỷ lệ %
16,12
2,52
30,89
4,40
20,73
20,17
30,57
21,25
14,22
Nguồn: Số liệu tổng hợp từ Báo cáo tổng kết của phòng QLRR (giai đoạn 2016-
2018)- Cục Hải quan Hà Nội
47
Cụci Hảii quani Hài Nộii đãi thựci hiệni nghiêmi quyi trình,i quyi địnhi vềi
phâni
luồng,i chuyểni luồngi kiểmi tra,i gópi phầni giảmi đángi kểi tỷi lệi kiểmi trai
chii tiếti hồi
sơi vài kiểmi trai thựci tếi hàngi hóai trongi toàni ngành.i Sối lượngi tời
khaii luồngi xanhi
cói sựi giai tăngi khái nhanhi từi nămi 2016i đếni nămi 2018.i Nămi 2016i trongi
tổngi sối i i i
i i 825.413i tời khaii giảii quyếti tạii Cụci Hảii quani Hài Nộii thìi cói
551.452i tời khaii
phâni luồngi xanhi (chiếmi 66,8%).i Nămi 2017i sối lượngi tời khaii luồngi xanhi
tăngi
lêni 651.258i tời khaii (tăngi 18,1%i soi vớii nămi 2016).i Đếni nămi 2018i chỉi
tiêui nàyi
tiếpi tụci tăngi lên,i đạti 756.i 252i tời khaii (tăngi 16,12%i soi vớii nămi
2017).
Sối lượngi tời khaii luồngi vàngi cói sựi giai tăngi khái nhanhi từi nămi 2016i
đếni
nămi 2018.i Nămi 2016i cói 186.038i tời khaii phâni luồngi vàngi (chiếmi 22,54%i
tổngi
sối tời khai).i Nămi 2017i sối lượngi tời khaii luồngi vàngi tăngi lêni 212.678i
tời khaii
(tăngi 14,32%i soi vớii nămi 2016).i Đếni nămi 2018i chỉi tiêui nàyi tiếpi tụci
tăngi lên,i đạti
222.045i tời khaii (tăngi 4,4%i soi vớii nămi 2017).
Sối lượngi tời khaii luồngi đỏi cói xui hướngi tăngi vềi sối lượngi nhưngi tỷi
trọngi
trongi tổngi sối tời khaii lạii giảm.i Nămi 2016i cói 87.923i tời khaii phâni
luồngi đỏi
(chiếmi 10,65%i tổngi sối tời khai).i Nămi 2017i sối lượngi tời khaii luồngi đỏi
tăngi lêni
121,220i tời khaii (tăngi 37,87%i soi vớii nămi 2016).i Đếni nămi 2018i chỉi
tiêui nàyi lài
còni 146.980i tời khaii (tăngi 21,25%i soi vớii nămi 2017)
Đểi cói đượci kếti quải nàyi lài doi Cụci đãi tạoi đượci môii trường,i địnhi
hướng,i
khuyếni khíchi tháii đội tuâni thủi củai doanhi nghiệpi XNKi doi đói QLRRi đượci
cộngi
đồngi doanhi nghiệpi ủngi hộ.i Vớii sựi hỗi trợi củai côngi nghệi thôngi tin,i
kếti hợpi vớii
côngi táci Kiểmi trai saui thôngi quan,i cơi quani Hảii quani đánhi giái đượci
mứci đội tuâni
thủi phápi luậti củai doanhi nghiệp,i thờii giani thôngi quani tạii cửai khẩui
giảmi rõi rệt,i
nhời vậyi mài tiếti tiếti kiệmi rấti nhiềui chii phíi vài thờii giani chời đợii
choi doanhi
nghiệp.i Tỷi lệi doanhi nghiệpi cói đội rủii roi thấpi đượci phâni vàoi luồngi
xanhi liêni tụci
tăngi lên.i Sối lượngi vài tỷi lệi doanhi nghiệpi đượci đánhi giái chấpi hànhi
tốti phápi luậti
Hảii quani cũngi tăngi đángi kể.
48
- Đo lường tuân thủ pháp luật trong các lĩnh vực hoạt động XNK
Bảng 3. 4. Bảng phát hiện vi phạm trong hoạt động XNK
Năm
Chỉ tiêu
Phát hiện
vi phạm TK
luồng vàng
(Tổng cục)
Phát hiện
vi phạm
TK
luồng đỏ
(Tổng cục)
Phát hiện
vi phạm TK
luồng đỏ
(Cục)
Phát hiện
vi phạm
TK
từ chuyển
luồng
Tổng
cộng
2016
Số lượng
235
81
78
115
509
Tỷ lệ %
46,17
15,91
15,32
22,59
100
2017
Số lượng
216
79
89
115
499
Tỷ lệ %
43,29
15,83
17,84
23,05
100
2018
Số lượng
185
68
82
123
458
Tỷ lệ %
40,39
14,85
17,90
26,86
100
Chênh lệch
2017/2016
Giá trị
-19
-2
11
0
-10
Tỷ lệ %
-8,09
-2,47
14,10
0,00
-1,96
Chênh lệch
2017/2016
Giá trị
-31
-11
-7
8
-41
Tỷ lệ %
-14,4
-5,1
-3,2
3,7
-19,0
Nguồn: Số liệu tổng hợp từ Báo cáo tổng kết của phòng QLRR (giai đoạn 2016-
2018)- Cục Hải quan Hà Nội
Qua bảng trên ta thấy mức độ tuân thủ pháp luật trong các lĩnh vực hoạt
động XNK như sau:
Nhờ áp dụng quy trình quản lý rủi ro và giám sát rủi ro nên số vụ phát
hiện vi phạm khai tờ khai Hải quan giảm qua các năm, cụ thể: Năm 2016, Cục
Hải quan Hà Nội phát hiện được 509 tờ khai vi phạm của doanh nghiệp trong
hoạt động xuất nhập khẩu. Năm 2017 giảm xuống còn 499 tờ khai (giảm 1,96%
so với năm 2016). Năm 2018 giảm xuống chỉ còn 458 tờ khai (giảm 19% so với
năm 2017)
Tuy nhiên, do cơ chế chính sách ngày càng thông thoáng tạo điều kiện
thuận lợi cho các doanh nghiệp trong xuất nhập khẩu hàng hóa, nhưng cũng tạo
kẽ hở để một số doanh nghiệp lợi dụng; thủ đoạn vi phạm của một số doanh
nghiệp này ngày càng tinh vi, trong khi CBCC làm công tác QLRR tại Chi cục
49
thường kiêm nhiệm không được đào tạo chuyên sâu, kiến thức kinh nghiệm
QLRR còn hạn chế. Do đó trong thời gian tới Cục nên bố trí cán bộ chuyên trách
về QLRR tại các Chi cục cũng như thường xuyên mở các lớp bồi dưỡng nghiệp
vụ cho các cán bộ kiêm nhiệm và chuyên trách về QLRR.
* Quản lý danh mục hàng hóa rủi ro
- Cập nhật hồ sơ doanh nghiệp
Thực hiện chỉ đạo của TCHQ, Cục Hải quan Hà Nội đã đẩy mạnh công
tác thu thập, trao đổi thông tin doanh nghiệp từ các đơn vị trong và ngoài
ngành,
nâng cao chất lượng đánh giá xếp hạng, đánh giá tuân thủ.
Đơn vị tính: Hồ sơ
Biểu đồ 3. 2. Thu thập, cập nhật thông tin hồ sơ doanh nghiệp
Nguồn: Số liệu tổng hợp từ Báo cáo tổng kết của phòng QLRR (giai đoạn
2016- 2018)- Cục Hải quan Hà Nội
Năm 2016 thu thập, cập nhật vào Hệ thống Riskman 1985 hồ sơ DN, năm
2017 thu thập, cập nhật 2315 hồ sơ, tăng 16,62% so với năm 2016. Năm 2108
thu thập, cập nhật 2968 hồ sơ, tăng 28,21% so với năm 2017. Chất lượng hồ sơ
DN ngày càng tăng lên, nội dung thông tin ngày càng đa dạng.
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
Năm 2016 Năm 2017 Năm 2018
Hồ sơ
Hồ sơ
1985
2315
2968
50
Ngoài thông tin do DN cung cấp theo đề nghị của cơ quan Hải quan, thông
tin thu thập từ Internet, thông tin từ các hoạt động nghiệp vụ, đã chú trọng
công tác
phối hợp thu thập thông tin doanh nghiệp từ các cơ quan, đơn vị chức năng trên
địa
bàn (đặc biệt các nhóm thông tin về tài chính, thông tin liên quan đến chấp hành
pháp luật thuế, thông tin DN bỏ địa chỉ kinh doanh, bị thu hồi giấy phép,…) phục
vụ việc rà soát, đánh giá mức độ tuân thủ DN được chính xác.
Tuy nhiên, công tác thu thập thông tin từ DN còn gặp nhiều khó khăn do
phụ thuộc vào sự chủ động và chia sẻ của DN, một số DN thay đổi địa chỉ kinh
doanh hoặc ngừng hoạt động, nhiều DN không cung cấp thông tin do phải cung
cấp mẫu phiếu thu thập thông tin cùng lúc cho nhiều cục Hải quan nơi DN làm
thủ tục hải quan.
Hiện nay tại các Chi Cục, cán bộ làm công tác QLRR chủ yếu là kiêm
nghiệm, với khối lượng công việc ngày càng tăng liên quan đến công tác thu
thập, cập nhật thông tin doanh nghiệp; theo dõi, rà soát tờ khai hủy, sửa, treo;
công tác báo cáo… nên dẫn đến tình trạng quá tải trong công việc. Trong thời
gian tới Cục nên bổ sung cán bộ chuyên trách làm công tác QLRR để đảm bảo
công việc được hiệu quả, đúng quy định.