Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Tác động của trách nhiệm xã hội đến động lực làm việc của người lao động - Trường hợp khảo sát tại các doanh nghiệp nhựa trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh

11 Kết quả điều tra xã hội học "Các giải pháp thc đẩy việc thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trong bối cảnh Việt Nam gia nhập WTO và hội nhập kinh tế quốc tế" của Bộ LĐTB&XH trên 75 doanh nghiệp tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng và Quảng Ninh cho thy, 63.2% doanh nghiệp đã có cam kết của lãnh đạo thực hiện các quy định về an toàn vệ sinh lao động. Tuy nhiên, ch có 54.7% số doanh nghiệp có chính sách để thực hiện các cam kết trên (Hà Nội Mới, 2012). Từ nhng thực trạng về tnh hnh thực hiện và nghiên cứu trách nhiệm xã hội ở Việt Nam hiện nay cho thy Việt Nam cần có thêm nhiều nghiên cứu khoa học, các buổi tập hun và tuyên truyền để làm r vai tr của việc thực hiện trách nhiệm xã hội trong từng lĩnh vực, ngành nghề c thể mà đặc biệt là trong lĩnh vực nhựa. Nguồn nguyên liệu nhựa chủ yếu tổng hợp từ các polymer, người ta nhận ra rng các vật liệu polymer từ hóa dầu đã làm cho con người tiến xa về phía trước nhưng người ta cũng nhận thy rng, các loại vật liệu này là mối nguy hiểm tiềm ẩn cho môi trường sinh thái v nó không thể tự phân hủy. Ch có nhng tác động cơ học và nhiệt mới có thể phá hủy nó nhưng lại tạo ra nhiều cht độc hại hơn, và đi hỏi chi phí khổng lồ, vượt qua giá thành tạo ra chng (Môi trường – SGGP, 2010). V vậy, đây là ngành ô nhiễm môi trường khá cao, từ trong quá trnh sản xut tạo thành các nguyên liệu nhựa cho đến khi sản xut ra các sản phẩm nhựa không phân hủy được trong môi trường. Trong đời sống sinh hoạt hàng ngày, nhiều đồ dùng vật dng bng nhựa thay thế đồ đồng, nhôm, sắt (chậu, bát, đũa, rổ, rá, thùng, bnh, làn, ti…). Ưu thế của loại vật liệu này là: nhẹ, không thm nước, bền, r… nên đã nhanh chóng được s dng vào các lĩnh vực và ngành nghề sản xut. Hiện nay, hiếm khi thy người nội trợ nào đem theo làn, ti vào chợ, mà thay vào đó là nhng ti nilon với đủ kích cỡ (được cp miễn phí) đựng hàng đem về. Tiện lợi thật, nhưng ít ai chịu hiểu, nhng ti nilon là “thủ phạm” nguy hiểm gây ô nhiễm môi trường. Có thể thy r điều này khi kiểm tra các bãi rác, hố chôn rác, xe rác. Túi nilon với đủ các kích cỡ, màu sắc nm xen ln trong các loại rác thải, phế thải khác. Nhiều hố chôn rác, các loại phế thải khác đã phân huỷ hết từ lâu, nhưng ti nilon th

12 vn trơ ra không hề suy giảm. Nghiên cứu của các nhà khoa học cho biết: để phân huỷ được ti nilon hoặc các phế thải làm từ nhựa cần tới hàng trăm năm (Sản phẩm – Tratriphat). Bên cạnh đó, mặc dù nền kinh tế Việt Nam nhiều thời gian qua nhiều biến động nhưng ngành nhựa ở TP.HCM vn gi được tốc độ tăng trưởng khá cao, bình quân từ 20% đến 25% hàng năm (Cần biết – Tuổi tr, 2014). V vậy rt cần thu ht nguồn nhân lực giỏi để gi vng là ngành ph trợ hàng đầu của Việt Nam. 2.2 Đng lc lm vic Động lực là sự kết hợp của nhng nhu cầu bị ảnh hưởng bởi hành vi và hành động, người lao động sẽ hoàn thành nhiệm v của tổ chức thì họ cần phải có động lực, năng lực hoạt động và khả năng phát triển để kích hoạt nhng kỹ năng, kinh nghiệm và đạt được nhng mc tiêu của công ty (Lakshan và Mahindadasa, 2011). Latham và Pinder (2005) đã thực hiện nghiên cứu về lý thuyết động lực làm việc trong thế kỷ 21 và đưa ra khái niệm động lực làm việc như sau: “Đng lc lm vic l mt tp hp cc đng lc xut pht t c bên trong v bên ngoi mt c nhân, t đ quy đnh hnh vi ca c nhân đ trong công vic v xc đnh phương thc, đưng li, nhit huyt v thi gian ca h trong công vic. Do đ, đng lc lm vic l mt qu trnh tâm l da trên mi tương quan gia mt c nhân vi môi trưng xung quanh.” Khái niệm này đã nêu được đầy đủ các khía cạnh của động lực làm việc và đã được rt nhiều nghiên cứu khác s dng (Skudiene và Auruskeviciene, 2010) nên tác giả đã chọn để s dng khái niệm này. Con người có động lực làm việc khi họ được tự thể hiện, có sự yêu thích, công việc hp dn, nhiều thách thức hoặc thỏa mãn nhu cầu (Skudiene và Auruskeviciene, 2010). Con người sẽ không cảm thy được tha mãn khi điều kiện làm việc tệ hoặc không đầy đủ. Điều kiện làm việc có thể là nhng quy tắc, mối quan hệ với quản lý và đồng nghiệp, giao tiếp trong công việc, cường độ công việc và lương (Lakshan và Mahindadasa, 2011).

13 Việc đạt được các mc tiêu của cá nhân và của tổ chức có liên quan đến động lực làm việc của người lao động. Khi có động lực làm việc th người lao động sẽ tập trung làm việc và luôn hướng đến các mc tiêu của tổ chức. Đó là khi mc tiêu của tổ chức trở thành mc tiêu cá nhân của họ (Kalim và cộng sự, 2010). 2.3 Mi quan h gia trch nhim x hi v đng lc lm vic Nghiên cứu của Skudiene và Auruskeviciene (2010) trên 274 nhân viên đang làm việc trong 11 doanh nghiệp vừa và lớn có cam kết thực hiện trách nhiệm xã hội tại Lithuanian cho thy tt cả các yếu tố của trách nhiệm xã hội, bao gồm trách nhiệm xã hội với bên trong (tức là trách nhiệm xã hội với người lao động) và trách nhiệm xã hội với bên ngoài (gồm trách nhiệm xã hội với khách hàng, đối tác kinh doanh và với cộng đồng) đều có tác động tích cực làm tăng động lực làm việc nội tại của nhân viên. Trong đó, trách nhiệm xã hội với người lao động là có tác động mạnh nht đến động lực làm việc nội tại của họ. Trách nhiệm xã hội với khách hàng có tác động mạnh thứ hai, theo sau là trách nhiệm xã hội với cộng đồng và cuối cùng là trách nhiệm xã hội với đối tác kinh doanh. Lakshan và Mahindadasa (2011) đã thực hiện nghiên cứu về tác động của trách nhiệm xã hội đến động lực làm việc của người lao động, với đối tượng khảo sát là các nhân viên cp quản trị của nhiều công ty trong nhiều lĩnh vực khác nhau ở Sri Lanka. Kết quả cho thy tt cả các yếu tố của trách nhiệm xã hội (gồm trách nhiệm xã hội đối với môi trường và hệ sinh thái, trách nhiệm xã hội đối với người lao động và trách nhiệm xã hội với cộng đồng) đều làm tăng động lực làm việc của người lao động. Trong đó, trách nhiệm xã hội đối với người lao động có tác động mạnh nht đến động lực làm việc của họ, theo sau là trách nhiệm xã hội với cộng đồng và cuối cùng là trách nhiệm xã hội với môi trường và hệ sinh thái. Ngoài ra, trách nhiệm xã hội cn là một yếu tố được người lao động xem xét đánh giá trước khi lựa chọn một công ty để bắt đầu sự nghiệp của họ.

14 Như vậy, mặc dù 2 nghiên cứu trên được thực hiện ở 2 thị trường khác nhau và trong các thời điểm khác nhau nhưng cả 2 đều có chung kết luận là trách nhiệm xã hội đối với người lao động có tác động mạnh nht đến động lực làm việc của họ. Kim và Scullion (2013) cũng đã thực hiện nghiên cứu về tác động của trách nhiệm xã hội lên động lực làm việc của người lao động đối với đối tượng là các nhà lý nhân sự và các nhà lãnh đạo trong các tổ chức tại Hàn Quốc và Anh. Kết quả nghiên cứu cho thy trách nhiệm xã hội có tác động tích cực lên động lực làm việc của người lao động và động lực làm việc của người lao động chính là một trong nhng mc tiêu mà một tổ chức cam kết trách nhiệm xã hội muốn có. Qua tìm hiểu, tác giả không tìm thy nghiên cứu nào về tác động của trách nhiệm xã hội lên động lực làm việc của người lao động ở Việt Nam. Vì vậy tác giả nhận thy rt cần có một nghiên cứu về mối quan hệ gia hai yếu tố này mà đặc biệt là trong ngành nhựa. Bởi vì thứ nht, theo trình bày ở trên, ngành nhựa là ngành ô nhiễm cao từ trong quá trình sản xut các nguyên liệu nhựa cho đến sản xut các sản phẩm nhựa. Trong quá trình sản xut các nguyên liệu nhựa từ các hợp cht hu cơ thải ra khí độc hại, đặc biệt sản xut nhựa PVC. Các sản phẩm nhựa như chai lọ, ti nilong, bao b…sau khi s dng thải ra môi trường thì mt đến hàng trăm năm mới có thể phân hủy. Vì vậy ngành nhựa gây ô nhiễm môi trường đang mức báo động. Việc tái chế cht thải nhựa nhm giảm ô nhiễm môi trường, tận dng nhựa trở lại là vn đề vô cùng cần thiết. Tuy nhiên, ở Việt Nam vn đề này đang cn bế tắt vì lý do lớn nht là thiếu nguyên liệu và thiếu vốn (Tin tức – Bộ TN & MT). Thứ hai, ngành nhựa tốc độ phát triển cao trong nhng năm qua trung bnh 15%, là ngành công nghiệp ph trợ thay thế cho các sản phẩm gỗ, sắt, thép… Mc tiêu tổng quát của quy hoạch là phát triển ngành nhựa Việt Nam thành ngành công nghiệp tiên tiến, sản xut được nhng sản phẩm cht lượng cao, đa dạng hóa về chủng loại mu mã, có tính cạnh tranh cao, thân thiện với môi trường, đáp ứng phần lớn nhu cầu trong nước, có khả năng xut khẩu nhng sản phẩm có giá trị gia tăng cao có giá trị ngày càng cao (Hoạt động bộ ngành – Báo điện t chính phủ, 2011).

15 Theo hai lý do chính ở trên, để đảm bảo khả năng tăng trưởng thì ngành nhựa rt cần thu hút và gi chân nguồn nhân lực giỏi và tâm huyết. Làm sao để thu hút và tạo động lực làm việc nguồn nhân lực tr, giỏi, tâm huyết trong ngành gây ô nhiễm môi trường. Trách nhiệm xã hội của các doanh nghiệp được đặt ra và đây cũng là vn đề mà tác giả muốn tìm hiểu mối liên hệ gia trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp và động lực làm việc của người lao động trong ngành nhựa. Bng 2.1: Bng tm tt cc nghiên cứu c liên quan Nghiên cứu Cc nhân t đưc nghiên cứu Kt qu nghiên cứu Skudiene và Auruskeviciene (2010)  Trách nhiệm xã hội: - Trách nhiệm xã hội với bên trong (CSR với người lao động) - Trách nhiệm xã hội với bên ngoài (CSR với khách hàng, đối tác và cộng đồng)  Động lực làm việc nội tại Nghiên cứu được thực hiện ở Lithuania cho thy:  Trách nhiệm xã hội có tác động tích cực lên động lực làm việc nội tại của người lao động.  Trách nhiệm xã hội với bên trong có tác động mạnh hơn so với trách nhiệm xã hội với bên ngoài. Lakshan và Mahindadasa (2011)  Trách nhiệm xã hội: - Trách nhiệm xã hội với môi trường và hệ sinh thái - Trách nhiệm xã hội với người lao động - Trách nhiệm xã hội với cộng đồng  Động lực làm việc Nghiên cứu thực hiện cp quản trị ở Sri Lanka cho thy:  Trách nhiệm xã hội có tác động tích cực đến động lực làm việc của người lao động.  Trách nhiệm xã hội của một tổ chức có ảnh hưởng đến quyết định gia nhập tổ chức đó của người lao động.

16 Nghiên cứu Cc nhân t đưc nghiên cứu Kt qu nghiên cứu Kim và Scullion (2013)  Trách nhiệm xã hội  Động lực làm việc Nghiên cứu được thực hiện xuyên quốc gia ở Hàn Quốc và Anh cho thy:  Trách nhiệm xã hội có tác động tích cực lên động lực làm việc của người lao động.  Trách nhiệm xã hội tác động lên động lực làm việc của người lao động khác nhau ở Hàn Quốc và Anh (Ngun: Tc gi tng hp t cc nghiên cu liên quan) 2.4 Mô hnh nghiên cứu l thuyt Nghiên cứu của Skudiene và Auruskeviciene (2010) có hai loại trách nhiệm xã hội bên trong và trách nhiệm xã hội bên ngoài. Trách nhiệm xã hội bên trong là trách nhiệm xã hội đối với người lao động, trách nhiệm xã hội bên ngoài là trách nhiệm xã hội với khách hàng, với đối tác kinh doanh và cộng đồng. Nghiên cứu Lakshan và Mahindadasa (2011) thì trách nhiệm xã hội bao gồm trách nhiệm xã hội đối với môi trường và hệ sinh thái, trách nhiệm xã hội đối với người lao động và trách nhiệm xã hội đối với cộng đồng. Theo mô hình nghiên cứu của Skudiene &Auruskeviciene (2010) và Lakshan &Mahindadasa (2011), các yếu tố trách nhiệm xã hội đều tác động tích cực đến động lực làm việc của người lao động và đều nghiên cứu ở các quốc gia khác nhau, còn nghiên cứu của Kim và Scullion (2013) là nghiên cứu xuyên quốc gia. Vì vậy, tác giả đã xây dựng mô hnh nghiên cứu cho đề tài này như trong hnh 2.1 theo mô hình nghiên cứu của Skudiene & Auruskeviciene (2010) và Lakshan & Mahindadasa (2011) vì ch nghiên cứu ở một quốc gia.

17 H 1 (+) H 5 (+) (Ngun: Skudiene v Auruskeviciene, 2010; Lakshan v Mahindadasa, 2011) Hnh 2.1: Mô hnh nghiên cứu l thuyt cho đề ti 2.5 Gi thuyt nghiên cứu Trong mọi lĩnh vực, người lao động luôn là tài sản quý giá nht của tổ chức. Khi người lao động có động lực làm việc hoặc có nhng thay đổi tích cực trong động lực làm việc th th họ sẽ cống hiến hết sức mnh cho tổ chức cũng như nâng cao hiệu quả lao động. Ngược lại, khi thiếu động lực làm việc sẽ dn đến năng sut và hiệu quả làm việc của người lao động trở nên kém hơn, từ đó làm cho hiệu quả làm việc của tổ chức cũng giảm. Nhiều nghiên cứu cho thy môi trường làm việc có ảnh hưởng trực tiếp đến cht lượng cuộc sống, đời sống gia đnh và sức kho của người lao động (Lakshan và Mahindadasa, 2011). Để thu ht nhiều nhân tài, doanh nghiệp cần phải thể hiện sự tôn trọng và đánh giá công bng đối với mọi cá nhân, không quan tâm đến giới tính, tuổi tác và các thương tật mà họ mắc phải. Điều đó có nghĩa là các doanh H 2 (+) H 3 (+) H 4 (+) CSR đối với khách hàng CSR đối với cộng đồng CSR đối với đối tác kinh doanh Đng lc lm vic CSR đối với môi trường và hệ sinh thái CSR đối với người lao động

18 nghiệp phải công bng trong tuyển dng, thăng tiến và đề cao các giá trị mà mỗi người lao động có thể mang lại (Lakshan và Mahindadasa, 2011). Thực hiện được nhng điều này có nghĩa là doanh nghiệp đã thực hiện được cam kết trách nhiệm xã hội với bên trong tổ chức, tức là với người lao động. Nghiên cứu của Skudiene và Auruskeviciene (2010) và Lakshan và Mahindadasa (2011) đã ch ra rng yếu tố trách nhiệm xã hội với người lao động có tác động tích cực đến động lực làm việc của họ. Ngoài ra, hơn bt cứ ngành nghề nào khác, ngành nhựa đang rt cần nguồn nhân lực cht lượng cao và có tâm với nghề để gi vng là nhng ngành công nghiệp ph trợ hàng đầu của Việt Nam. Do đó, việc thu hiểu các yếu tố động viên người lao động sẽ gip họ thu ht và phát huy tối đa năng sut của người lao động. Giả thuyết được đặt ra là : H 1 (+): Trch nhim x hi đi đi vi ngưi lao đng c tc đng tích cc đn đng lc lm vic ca h. Trách nhiệm xã hội đối với đối tác kinh doanh, khách hàng và cộng đồng được nhiều nghiên cứu đưa ra và chứng minh là có thể đem lại cảm giác thoả mãn về việc hành x có đạo đức cũng như nâng cao động lực làm việc của người lao động (Skudiene và Auruskeviciene, 2010; Lakshan và Mahindadasa, 2011). Doanh nghiệp có trách nhiệm xã hội với khách hàng là khi họ không ch đáp ứng được các yêu cầu về cht lượng sản phẩm và dịch v mà cn đáp ứng các yêu cầu của khách hàng về việc sẵn sàng chia s lời phàn nàn, đề nghị và đóng góp từ khách hàng (Skudiene và Auruskeviciene, 2010). Doanh nghiệp có trách nhiệm xã hội với cộng đồng là khi họ biết chia s với cộng đồng xung quanh, nơi họ đang làm ăn kinh doanh, khai thác và thu lợi nhuận, thông qua các hoạt động tài trợ, cứu trợ, từ thiện, tnh nguyện…Một doanh nghiệp có trách nhiệm xã hội với đối tác kinh doanh sẽ là một đối tác tốt và có thể phát triển mối quan hệ làm ăn công bng với các đối tác kinh doanh khác như nhà cung cp và các đại lý của doanh nghiệp (Skudiene và Auruskeviciene, 2010).

19 Cũng như nhng doanh nghiệp khác, các doanh nghiệp nhựa tại TP.HCM cũng cần phải có trách nhiệm với khách hàng của họ cũng như xây dựng một mối quan hệ làm ăn công bng và có đạo đức với đối tác kinh doanh. Ngoài ra, v nhng ảnh hưởng mà họ gây ra cho môi trường xung quanh, họ cũng phải có trách nhiệm chia s với cộng đồng nhng thiệt hại trong cuộc sống của người dân.Như vậy các giả thuyết tiếp theo được đặt ra: H 2 (+): Trch nhim x hi đi vi khch hng c tc đng tích cc đn đng lc lm vic ca ngưi lao đng. H 3 (+): Trch nhim x hi đi vi đi tc kinh doanh c tc đng tích cc đn đng lc lm vic ca ngưi lao đng. H 4 (+): Trch nhim x hi đi vi cng đng c tc đng tích cc đn đng lc lm vic ca ngưi lao đng. Các sản phẩm nhựa khó phân hủy, gây ô nhiễm môi trường. Do đó trách nhiệm và vai trò của ngành nhựa trong sự nghiệp bảo vệ môi trường quốc gia càng lớn. Nghiên cứu của Lakshan và Mahindadasa (2011) đã đưa ra yếu tố trách nhiệm xã hội với môi trường và hệ sinh thái và đã chứng minh có sự tương quan dương gia yếu tố này và động lực làm việc của nhân viên. Như vậy giả thuyết được đặt ra là : H 5 (+): Trch nhim x hi đi vi môi trưng v h sinh thi c tc đng tích cc đn đng lc lm vic ca ngưi lao đng. TM TT CHƯƠNG 2 Trong chương này, tác giả đã trnh bài khái niệm về trách nhiệm xã hội, các khái niệm về động lực làm việc và mối liên hệ gia trách nhiệm xã hội và động lực làm việc. Từ các nghiên cứu có liên quan, tác giả đã xây dựng mô hình nghiên cứu gồm 5 biến độc lập là trách nhiệm xã hội đối với người lao động, trách nhiệm xã hội đối với khách hàng, trách nhiệm xã hội đối với đối tác kinh doanh, trách nhiệm xã

20 hội đối với cộng đồng, trách nhiệm xã hội đối với môi trường và hệ sinh thái, biến ph thuộc là động lực làm việc.