Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Tác động của sắp xếp cuộc sống đến sức khỏe và tình trạng làm việc của người cao tuổi Việt Nam

4,619
917
153
22

  Li, Zhang Liang (2009) gi
   


   

    

 

  
            

               
        
          




khích s

        
    




22    Li, Zhang và Liang (2009) gi                                                                              khích s                   
23
   
 

     

Vic sng chung vi con không pht li cho sc khe
ca NCT mà bt li hay không còn tùy thuc vào tình trng hôn nhân ci
vi nhng NCT hin ti không có v/chng thì vic sng chung vi con cái gp bt
li v sc khe trên c hai ch i các loi hình SXCS
c li, trong s nh/chng thì sng chung vi con cái
li có sc khe t(Wang và cng s, 2013).
Các nguyên nhân dn vic sng chung vng bt li
cho sc khe c  d n chuyn giao ngun lc gia các
th hng hp này thì phn ln s chuyn giao ngun lc là t b
m ln tu n b m già, gánh nng ca sng chung này
không khuy      c kh  kéo dài cuc sng ca h
(Meliyanni Johar, 2011)u SXCS này có th là gánh nng cho b m già
dn ng tiêu cn sc khe ca, khi sng chung,
NCT quá ph thu y nhanh và làm
trm tr   v sc khe ca tui già (Li, Zhang Liang, 2009).
Ngoài ra, nhi nhanh chóng trong xã hi dn m rng khong cách
giá tr gia các th hc sng chung gia b mng thành
có th gây ra nhng bng, nht v giá tr ng và dn mâu
thu làm cho sc khe ca NCT x
Nhn xét
T vic tng quan các nghiên cu trên, th rút ra mt s kt qu quan
tr
- Sp xp cuc sng ca NCT mt trong nhng nhân t quan trng quyt
23               Vic sng chung vi con không pht li cho sc khe ca NCT mà bt li hay không còn tùy thuc vào tình trng hôn nhân ci vi nhng NCT hin ti không có v/chng thì vic sng chung vi con cái gp bt li v sc khe trên c hai ch i các loi hình SXCS c li, trong s nh/chng thì sng chung vi con cái li có sc khe t(Wang và cng s, 2013). Các nguyên nhân dn vic sng chung vng bt li cho sc khe c  d n chuyn giao ngun lc gia các th hng hp này thì phn ln s chuyn giao ngun lc là t b m ln tu n b m già, gánh nng ca sng chung này không khuy      c kh  kéo dài cuc sng ca h (Meliyanni Johar, 2011)u SXCS này có th là gánh nng cho b m già và dn ng tiêu cn sc khe ca, khi sng chung, NCT quá ph thu y nhanh và làm trm tr   v sc khe ca tui già (Li, Zhang và Liang, 2009). Ngoài ra, nhi nhanh chóng trong xã hi dn m rng khong cách giá tr gia các th hc sng chung gia b mng thành có th gây ra nhng bng, nht v giá tr ng và dn mâu thu làm cho sc khe ca NCT x Nhận xét T vic tng quan các nghiên cu  trên, có th rút ra mt s kt qu quan tr - Sp xp cuc sng ca NCT là mt trong nhng nhân t quan trng quyt
24
n sc khe ca NCT. nhiu bng chng, k c c phát trin
n, cho thy s SXCS có th n sc khe tui già
       c khe t 
ng hàng ngày (ADLs), tình trng trm cm, s suy gim nhn
thc, tình hình bnh t vong.
-u cho rng sng trong m h
s góp phng sc khe th cht tâm thn vì nhng li ích vt cht và
phi vt cht mang l   tr chuyn giao trong ni b  quan tâm
n sc khe, li sng lành mnh, s  trong các hong hàng ngày, cm
giác t hào, nhng h tr v mt cm xúc, tình c
- NCT sng mng tình trng sc kh      
trm ci cuc s
- Mt s các nghiên cu li cho kt qu c li là sng chung không giúp
ci thin sc khe cho NCT mà còn làm cho sc khe NCT x  chia s
ngun lc t b m c sng chung làm cho NCT quá
ph thui khác dn s suy gim mt s ch    
ng cách th h dn nht v giá tr 
nguyên nhân làm cho vic sng chung gia b m và con dn s suy gim sc
khe NCT.
Rõ ràng các nghiên cu trên cung cp nhng bng chng nht v
ng ca các hình thn sc khe th cht tâm thn ca NCT. Do
u rng nhng NCT sng mt mình có gp nhng bt li
v sc khe hoc liu vi t cho sc khe hay không? Do
thiu s nht quán trong các bng chng thc nghim nên v này cn phi tip
tc nghiên cu thêm nhic vi nhiu bi cnh khác nhau.
V   u, thì phn ln các nghiên c u s dng
hình hi quy probit hong cn sc khe
tình trng làm vic ca NCT. Tuy nhiên, hn ch ca các nghiên cu trên là trong
24 n sc khe ca NCT. Có nhiu bng chng, k c  c phát trin và n, cho thy s SXCS có th n sc khe tui già         c khe t  ng hàng ngày (ADLs), tình trng trm cm, s suy gim nhn thc, tình hình bnh t vong. -u cho rng sng trong m h s góp phng sc khe th cht và tâm thn vì nhng li ích vt cht và phi vt cht mang l   tr chuyn giao trong ni b  quan tâm n sc khe, li sng lành mnh, s  trong các hong hàng ngày, cm giác t hào, nhng h tr v mt cm xúc, tình c - NCT sng mng có tình trng sc kh       trm ci cuc s - Mt s các nghiên cu li cho kt qu c li là sng chung không giúp ci thin sc khe cho NCT mà còn làm cho sc khe NCT x  chia s ngun lc t b m c sng chung làm cho NCT quá ph thui khác dn s suy gim mt s ch     ng cách th h dn nht v giá tr  nguyên nhân làm cho vic sng chung gia b m và con dn s suy gim sc khe  NCT. Rõ ràng các nghiên cu trên cung cp nhng bng chng nht v ng ca các hình thn sc khe th cht và tâm thn ca NCT. Do u rng nhng NCT sng mt mình có gp nhng bt li v sc khe hoc liu vi t cho sc khe hay không? Do thiu s nht quán trong các bng chng thc nghim nên v này cn phi tip tc nghiên cu thêm  nhic vi nhiu bi cnh khác nhau. V   u, thì phn ln các nghiên c u s dng mô hình hi quy probit hong cn sc khe và tình trng làm vic ca NCT. Tuy nhiên, hn ch ca các nghiên cu trên là trong
25
các mô hình  qua s khác bit khá ph bin i cao tui : gii tính,
khu vc sinh sng).
1.3. Các nghiên cu vng làm vic ca NCT
           

    

Croda Gonzalez (2005)


 
 

Nghiên cu ca Gawa (2000) xem xét cu trúc ca h 
th n hành vi làm vic ci cao tui nam Nht Bn. Da vào d liu
kho sát vi mô v tình trng làm vic c   
hình probit, nghiên cu ch ra rng, c  n hành
vi vic làm c-1993, nhi trong
u h n s tham gia vào lng ca nam
gii cao tui, c thng cùng vi v hoc sng cùng
vi v và con cái ph thu
vi.
Croda và Gonzalez (2005) nghiên cm gii tính, tun
tình trng làm vic ca NCT c chia làm hai lo
NCT sng cùng con và không sng cùng con. Kt qu cho thi con
n m  tham gia vào các ho  ng
NCT sng cùng vi không sng cùng
con. Lý do h làm vic s tr cho con cái.
25 các mô hình  qua s khác bit khá ph bin  i cao tui : gii tính, khu vc sinh sng). 1.3. Các nghiên cu vng làm vic ca NCT                    Croda và Gonzalez (2005)        Nghiên cu ca Gawa (2000) xem xét cu trúc ca h  th n hành vi làm vic ci cao tui nam  Nht Bn. Da vào d liu kho sát vi mô v tình trng làm vic c    hình probit, nghiên cu ch ra rng, c  n hành vi vic làm c-1993, nhi trong u h n s tham gia vào lng ca nam gii cao tui, c thng cùng vi v hoc sng cùng vi v và con cái ph thu vi. Croda và Gonzalez (2005) nghiên cm gii tính, tun tình trng làm vic ca NCT  c chia làm hai lo NCT sng cùng con và không sng cùng con. Kt qu cho thi con có n m  tham gia vào các ho  ng NCT sng cùng vi không sng cùng con. Lý do h làm vic s tr cho con cái.
26
S dng d liu t bn cuu tra t n 1999 và mô hình hi
 c, Raymo cng s (2018) xem xét ma s tham gia
vào l  ng gia nam n Nht Bn  tui 6085 tui và SXCS,
tình trng kinh tc phân ra làm hai long chung v
lng chung v lt qu cho th
ng cùng vt hôn có xác sut làm vic cao gp hai ln so
vi nh c li v cao tui sng chung
vi ch   t hôn ho      
c tu này
hoàn toàn phù h    t Bi vai trò ch yu
c dù, có nhng kt lun v ng cn tình trng làm
vic cu ci hình SXCS mt
ng.
Paul và Verma (2016) nghiên cng cn tình trng làm vic,
bnh tt ca NCT       sng vi
v/chng; sng v ng con; sng v    
ng mt mình, sng vi thân, sng vi không có
quan h h hàng). Tình trng làm vic chia làm ba loi: i) không làm vic; ii)
làm vic tr    dng hình hi
c và d liu tra quc gia v 004 vi 7.853 NCT
 . Kt qu phân tích cho thy mt t l lc
(kho tui 75 -79 tui 77% nhóm tui già nht)
ch yu làm nhng công vic tr n làm nhng công
vic tr     i. SXCS ng
 n tình trng làm vic cng NCT sng chung vi con
(không có v/ch  c cao nht và ch
yu là công vic tr i vi loc tr 
NCT chi v/chng hoc sng vi v/ch l
t.
26 S dng d liu t bn cuu tra t n 1999 và mô hình hi  c, Raymo và cng s (2018) xem xét ma s tham gia vào l  ng gia nam và n Nht Bn   tui 6085 tui và SXCS, tình trng kinh tc phân ra làm hai long chung v lng chung v lt qu cho th ng cùng vt hôn có xác sut làm vic cao gp hai ln so vi nh c li v cao tui sng chung vi ch   t hôn ho       c tu này là hoàn toàn phù h    t Bi có vai trò ch yu c dù, có nhng kt lun v ng cn tình trng làm vic cu ci hình SXCS mt ng. Paul và Verma (2016) nghiên cng cn tình trng làm vic, bnh tt ca NCT       sng vi v/chng; sng v ng và con; sng v     ng mt mình, sng vi thân, sng vi không có quan h h hàng). Tình trng làm vic chia làm ba loi: i) không làm vic; ii) làm vic tr    dng mô hình hi c và d liu tra quc gia v 004 vi 7.853 NCT  . Kt qu phân tích cho thy mt t l lc (kho tui 75 -79 tui và 77%  nhóm tui già nht) và ch yu làm nhng công vic tr n làm nhng công vic tr     i. SXCS có ng  n tình trng làm vic cng NCT sng chung vi con (không có v/ch  c cao nht và ch yu là công vic tr i vi loc tr  NCT chi v/chng hoc sng vi v/ch l t.
27
Nghiên cu gt ca Tong, Chen và Su (2018)  dng d liu t
u tra dân s H n 1986-2016 mô hình phân l
- phân tích SXCS và s tham gia vào lc
u cho thy mi quan h  gia SXCS
vi s  ca NCT, c th: NCT sng chung vi con bt k tình
trng hôn nhân gi           
 ng NCT sng v
33% so vi nhi không sng cùng vng s h tr
gia các th h vt vai trò quan tri vi phúc li tài chính ca NCT.
Tuy nhiên, m  thuc vào tình trng hôn nhân ca
con. Nhng NCT sng v   c bi  
  ng vt qu này cho
thy, sng chung vm an sinh tài chính cho b m
nh gi thuyt rng b m cm th m bo
kinh t cho nha tr ng NCT sng mt mình hoc ch
sng vi v/cht nhiu (2,75 ln) so vi
nhng NCT sng cùng vi con.
Nhn xét
T vic tng quan các nghiên cu trên, th rút ra mt s kt qu quan
tr
-    n làm vi  
i hình SXCS.
- SXCS ca NCT mt trong nhng nhân t quan trng quyn tình
trng làm vic c  c phát tri   
y s SXCS có th n tình trng làm vic ca
NCT.
- Các kt qu nghiên c       mt s
nghiên cu cho rng vi v/ch
27 Nghiên cu gt ca Tong, Chen và Su (2018)  dng d liu t u tra dân s H n 1986-2016 và mô hình phân l - phân tích SXCS và s tham gia vào lc u cho thy có mi quan h  gia SXCS vi s  ca NCT, c th: NCT sng chung vi con  bt k tình trng hôn nhân và gi             ng NCT sng v 33% so vi nhi không sng cùng vng s h tr gia các th h vt vai trò quan tri vi phúc li tài chính ca NCT. Tuy nhiên, m  thuc vào tình trng hôn nhân ca con. Nhng NCT sng v   c bi     ng vt qu này cho thy, sng chung vm an sinh tài chính cho b m nh gi thuyt rng b m cm th m bo kinh t cho nha tr ng NCT sng mt mình hoc ch sng vi v/cht nhiu (2,75 ln) so vi nhng NCT sng cùng vi con. Nhận xét T vic tng quan các nghiên cu  trên, có th rút ra mt s kt qu quan tr -    n làm vi   i hình SXCS. - SXCS ca NCT là mt trong nhng nhân t quan trng quyn tình trng làm vic c  c phát tri    y s SXCS có th n tình trng làm vic ca NCT. - Các kt qu nghiên c       mt s nghiên cu cho rng vi v/ch
28
, Croda và Gonzalez, 2005; Paul & Verma, 2016; Raymo
và cng s, 2018ng chung v
.
Rõ ràng các nghiên cu trên cung cp nhng bng chng nht v
ng ca các hình th n tình trng làm vic ca NCT. Do thiu s
nht quán trong các bng chng thc nghim nên v này cn phi tip tc
nghiên cu thêm nhic vi nhiu bi cnh khác ng thi, qua tng
quan có th rút ra mt s gi ý trong vic la chn các bic lp trong mô hình
hng cn tình trng làm vic ca NCT.
1.4. Khong trng nghiên cu
 tng quan các công trình nghiên cu c, tác
gi nhn thy rng, trong bi cnh dân s ngày càng già hóa nhic trên th
gii, các nhà nghiên cu, honh chính sách trên th gii rt quan tâm ti mng
 tài này. Vng cn sc khe th cht sc khe tâm
thn ng cn tình trng làm vic là rt quan trng.
Gii quyt tc v này không ch giúp NCT sng khe, s
c nhng kinh nghim cho xã hn c
phát tric tin và honh chính sách liên quan. C th:
Khong trng v lý lun
c quan tâm nghiên cu v các v kinh t-xã hi và s
t ít nghiên cu tp trung vào c sc khe th cht và tâm thn, c
bit là tp trung c vào sc khe và tình trng làm vic c
t cn thit nghiên c b sung thêm cho các v lý lun ca ch 
này.
Khong trng v thc tin
- Trong các nghiên cu v ng ca SXCS n sc khe ca NCT
n tình trng làm vic ca NCT thì các kt qu nghiên c
28 , Croda và Gonzalez, 2005; Paul & Verma, 2016; Raymo và cng s, 2018ng chung v . Rõ ràng các nghiên cu trên cung cp nhng bng chng nht v ng ca các hình th n tình trng làm vic ca NCT. Do thiu s nht quán trong các bng chng thc nghim nên v này cn phi tip tc nghiên cu thêm  nhic vi nhiu bi cnh khác ng thi, qua tng quan có th rút ra mt s gi ý trong vic la chn các bic lp trong mô hình hng cn tình trng làm vic ca NCT. 1.4. Khong trng nghiên cu  tng quan các công trình nghiên cu c, tác gi nhn thy rng, trong bi cnh dân s ngày càng già hóa  nhic trên th gii, các nhà nghiên cu, honh chính sách trên th gii rt quan tâm ti mng  tài này. Vng cn sc khe th cht và sc khe tâm thn ng cn tình trng làm vic là rt quan trng. Gii quyt tc v này không ch giúp NCT sng khe, s c nhng kinh nghim cho xã hn c phát tric tin và honh chính sách liên quan. C th: Khoảng trống về lý luận c quan tâm và nghiên cu v các v kinh t-xã hi và s t ít nghiên cu tp trung vào c sc khe th cht và tâm thn, c bit là tp trung c vào sc khe và tình trng làm vic c t cn thit nghiên c b sung thêm cho các v lý lun ca ch  này. Khoảng trống về thực tiễn - Trong các nghiên cu v ng ca SXCS n sc khe ca NCT và n tình trng làm vic ca NCT thì các kt qu nghiên c
29
u kin Vit cn nghiên
c tr li cho câu hi này.
- V u: Trong các nghiên cc, c
ng thng kê s d bin là s dng mô hình phân
tích hi quy probit hoc logistic. Tuy nhiên, thc tin cho thy NCT  c
n có mt s khác bi gii tính, khu vc sinh sng) nên
cn có s ki nh phân tích s khác bit khe hng nghiên cu
c  ng cn sc khe và tình
trng làm vic ca NCT.
- Vit Nam là qunh trn ra
rt nhanh. Nhng nghiên cu v già hóa nói chung khá nhi c nghiên
cu thc trng v SXCS, sc khe, làm ving gia các yu t này
NCT Viu nào.
Khong trng v chính sách
Mt trong các mc tiêu phát trin ca Vi   c kh  
phát huy nhng thành tu v công bng hòa nhp h i phi quan
tâm c n nhng thing tu ca mt xã
h (Ngân hàng Th gii và B K hou
: trang xxii). Do vy, rt cn mt nghiên cu v ng ca n sc
khe và tình trng làm vic ca NCT Vi cho honh các chính
sách xã hi.
ng trng nghiên c trên, lun án tin hành xem
ng c  n sc kh ch   n) tình trng làm
vic ca NCT Ving chng thc nghim v ng này trong
bi cnh ca Vit Nam. Kt qu nghiên cng cp lun v ng
cn sc khe và tình trng làm vic ca NCT khi mà các kt qu nghiên
c thng nht.
29 u kin Vit cn nghiên c tr li cho câu hi này. - V u: Trong các nghiên cc, c ng thng kê s d bin là s dng mô hình phân tích hi quy probit hoc logistic. Tuy nhiên, thc tin cho thy NCT   c n có mt s khác bi gii tính, khu vc sinh sng) nên cn có s ki nh phân tích s khác bit khe hng nghiên cu c  ng cn sc khe và tình trng làm vic ca NCT. - Vit Nam là qunh trn ra rt nhanh. Nhng nghiên cu v già hóa nói chung khá nhi c nghiên cu thc trng v SXCS, sc khe, làm ving gia các yu t này  NCT Viu nào. Khoảng trống về chính sách Mt trong các mc tiêu phát trin ca Vi   c kh   phát huy nhng thành tu v công bng và hòa nhp xã h i phi quan tâm c n nhng thing tu ca mt xã h (Ngân hàng Th gii và B K hou : trang xxii). Do vy, rt cn mt nghiên cu v ng ca n sc khe và tình trng làm vic ca NCT Vi cho honh các chính sách xã hi. ng trng nghiên c trên, lun án tin hành xem ng c  n sc kh ch   n) và tình trng làm vic ca NCT Ving chng thc nghim v ng này trong bi cnh ca Vit Nam. Kt qu nghiên cng cp lun v ng cn sc khe và tình trng làm vic ca NCT khi mà các kt qu nghiên c thng nht.
30
KT LU
 tng hp các công trình nghiên cu thc nghim ca nhiu tác gi
c công b   c c   ng cn sc
khe và tình trng làm vic ca NCT vi nhiu khác nhau.
Các kt qu c trình bày tóm tt qua ba ni dung chính sau:
Th nht, hình thc SXCS ca NCT các khu vc khác nhau các
 n hình th  ng t l nhng
i ln tui sng vi con ngày càng gim sng mt mình hoc sng ch vi
v/ch
Th hai, phn ln kt qu ca các nghiên cu cho thng
n sc khe th cht và sc khe tâm thn ca NCT và ng là khác nhau tùy
theo tng kiu SXCS. Mt s nghiên cng chng cho rng NCT sng vi
con s có li nht cho sc khe th cht và tâm thn và nhi sng mt mình
là có sc khnht. Mt vài nghiên cu li cho kt qu c li.
Th ba, các nghiên cu cho thy rng thc t phn ln NCT vn tip tc
tham gia làm vic và SXCS là mt yu t n quynh làm vi
 nghiên cng chng cho ng v
làm vic thi NCT hình thc s ng
nghiên cu cho kt qu c li. Rõ ràng trong các nghiên cu thc nghim v tác
ng cn sc khe và tình trng làm vic ca NCT v nht
quán là cách SXCS nào là có li nh Vit Nam
vn còn thi
  tng h u có liên
n lun án, NCS xc khong trng v lý lun và thc ti 
ng nghiên cu ca lun án.
30 KT LU  tng hp các công trình nghiên cu thc nghim ca nhiu tác gi c công b   c c   ng cn sc khe và tình trng làm vic ca NCT vi nhiu khác nhau. Các kt qu c trình bày tóm tt qua ba ni dung chính sau: Th nht, hình thc SXCS ca NCT  các khu vc là khác nhau và  các  n hình th  ng t l nhng i ln tui sng vi con ngày càng gim và sng mt mình hoc sng ch vi v/ch Th hai, phn ln kt qu ca các nghiên cu cho thng n sc khe th cht và sc khe tâm thn ca NCT và ng là khác nhau tùy theo tng kiu SXCS. Mt s nghiên cng chng cho rng NCT sng vi con s có li nht cho sc khe th cht và tâm thn và nhi sng mt mình là có sc khnht. Mt vài nghiên cu li cho kt qu c li. Th ba, các nghiên cu cho thy rng thc t phn ln NCT vn tip tc tham gia làm vic và SXCS là mt yu t có n quynh làm vi  nghiên cng chng cho ng v làm vic thi NCT có hình thc s ng nghiên cu cho kt qu c li. Rõ ràng trong các nghiên cu thc nghim v tác ng cn sc khe và tình trng làm vic ca NCT v nht quán là cách SXCS nào là có li nh Vit Nam vn còn thi   tng h u có liên n lun án, NCS xc khong trng v lý lun và thc ti  ng nghiên cu ca lun án.
31
2
 LÝ THUYT V NG CA SP XP CUC
SN SC KHE VÀ TÌNH TRNG LÀM VIC
CI CAO TUI
2.1. Nhng v chung v i cao tui và sp xp cuc si cao tui
2.1.1. Mt s khái nim liên quan


         

     
     
 
(UNFPA, 2011)

 
Tsuya & Martin, 1992)







31 2  LÝ THUYT V NG CA SP XP CUC SN SC KHE VÀ TÌNH TRNG LÀM VIC CI CAO TUI 2.1. Nhng v chung v i cao tui và sp xp cuc si cao tui 2.1.1. Một số khái niệm liên quan                            (UNFPA, 2011)    Tsuya & Martin, 1992)       